Cho con bú: Giải quyết những khó chịu thường gặp
Cho con bú là một hành trình tuyệt vời và thiêng liêng, mang lại niềm hạnh phúc vô bờ bến cho người mẹ. Tuy nhiên, trong quá trình này, mẹ có thể gặp phải một số vấn đề gây khó chịu. Bài viết này sẽ giúp mẹ hiểu rõ hơn về những vấn đề thường gặp và cách xử lý hiệu quả, dựa trên thông tin từ các chuyên gia và nguồn tài liệu uy tín.
1. Các vấn đề thường gặp khi cho con bú và cách xử lý
1.1. Đau khi cho bé bú
Đau khi cho con bú là một trong những vấn đề phổ biến nhất mà các bà mẹ gặp phải. Đau có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, và việc xác định đúng nguyên nhân sẽ giúp mẹ có hướng xử lý phù hợp.
- Ngực nóng và căng (Căng sữa):
- Nguyên nhân: Hiện tượng căng sữa thường xảy ra khi sữa về nhiều, đặc biệt là trong những ngày đầu sau sinh, hoặc khi bé bú không kịp. Khi đó, ngực trở nên căng cứng, nóng và gây khó chịu. Nhiệt độ cơ thể mẹ có thể tăng nhẹ trong vài giờ.
- Cách xử lý:
- Tắm nước ấm: Tắm dưới vòi hoa sen với nước ấm và xoa nhẹ nhàng bầu ngực có thể giúp giảm căng tức và kích thích sữa chảy ra.
- Chườm ấm: Sử dụng khăn ấm hoặc túi chườm ấm đắp lên ngực trước khi cho bé bú để làm mềm bầu ngực và giúp bé bú dễ dàng hơn.
- Massage ngực: Massage nhẹ nhàng bầu ngực theo hướng từ ngoài vào trong, tập trung vào khu vực xung quanh quầng vú để kích thích lưu thông máu và giảm tắc nghẽn. * Cho bé bú thường xuyên: Cho bé bú thường xuyên theo nhu cầu, kể cả khi bé chưa đói, để giúp làm giảm căng sữa và duy trì nguồn sữa ổn định. * Sử dụng máy hút sữa: Nếu bé không bú hết sữa, mẹ có thể dùng máy hút sữa để hút bớt sữa ra, tránh tình trạng căng sữa quá mức. * Lá bắp cải: Theo kinh nghiệm dân gian, mẹ có thể dùng lá bắp cải lạnh đắp lên ngực để giảm sưng đau. [Nguồn: Nghiên cứu của Viện Y học ứng dụng Việt Nam]
- Mảng đỏ trên ngực (Viêm mạch bạch huyết):
- Nguyên nhân: Viêm mạch bạch huyết có thể xảy ra do tắc tuyến sữa, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây viêm. Tình trạng này thường đi kèm với các triệu chứng như: xuất hiện các mảng đỏ trên bầu vú, cảm giác đau nhức, khó chịu và có thể có sốt nhẹ, mệt mỏi giống như bị cúm. Ngoài ra, cơ thể bị lạnh do gió thổi hoặc sau khi tắm cũng có thể là nguyên nhân.
- Cách xử lý: * Nghỉ ngơi đầy đủ: Mẹ cần nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể có thời gian phục hồi. * Giữ ấm ngực: Tránh để ngực bị lạnh, đặc biệt là khi thời tiết lạnh hoặc sau khi tắm. * Chườm ấm: Chườm ấm lên vùng ngực bị đỏ để giảm đau và sưng. * Massage nhẹ nhàng: Massage nhẹ nhàng vùng ngực bị ảnh hưởng để kích thích lưu thông máu và giảm tắc nghẽn. * Tham khảo ý kiến bác sĩ: Nếu tình trạng không cải thiện sau vài ngày hoặc có dấu hiệu sốt cao, mẹ nên đến gặp bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh nếu cần thiết.* Tia sữa bị tắc: * Nguyên nhân: Tia sữa bị tắc xảy ra khi một cục sữa đông (milk plug) cản trở dòng chảy của sữa trong ống dẫn sữa. Khi nắn lên ngực, mẹ có thể cảm thấy một cục cứng ở một vị trí nhất định. Một điểm trắng có thể xuất hiện trên núm vú, gây đau, sưng và căng tức. * Cách xử lý: * Xoa bóp ngực: Xoa bóp nhẹ nhàng vùng ngực bị tắc, đặc biệt là trước khi cho bé bú. * Ngâm ngực trong nước ấm: Ngâm ngực trong chậu nước ấm trong vài phút trước khi cho bé bú để làm mềm cục sữa đông và giúp sữa dễ dàng lưu thông hơn. * Cho bé bú thường xuyên: Cho bé bú thường xuyên bên ngực bị tắc để giúp thông tắc tia sữa. * Thay đổi tư thế cho bé bú: Thay đổi tư thế cho bé bú để đảm bảo bé bú hết sữa ở tất cả các ống dẫn sữa. * Chườm ấm: Chườm ấm lên vùng ngực bị tắc để giảm đau và sưng. * Tham khảo ý kiến chuyên gia tư vấn cho con bú: Nếu tình trạng tắc tia sữa không cải thiện, mẹ nên tìm đến chuyên gia tư vấn cho con bú để được hướng dẫn và hỗ trợ.* Nứt đầu vú: * Nguyên nhân: Nứt đầu vú là tình trạng thường gặp trong những ngày đầu cho con bú, gây đau đớn và căng thẳng cho mẹ. Nguyên nhân chủ yếu là do tư thế cho bé bú không đúng, khiến bé ngậm bắt vú không khớp, gây áp lực lên núm vú. * Cách xử lý: * Thay đổi tư thế cho bé bú: Đảm bảo bé ngậm bắt vú đúng cách, sao cho miệng bé mở rộng, môi dưới hướng ra ngoài, và bé ngậm được phần lớn quầng vú chứ không chỉ núm vú. * Bôi kem dưỡng ẩm: Sử dụng kem dưỡng ẩm chuyên dụng cho núm vú sau mỗi lần cho bé bú để giữ ẩm và làm dịu da. Các loại kem chứa lanolin thường được khuyên dùng. * Sữa mẹ: Thoa một ít sữa mẹ lên núm vú sau khi cho bé bú, vì sữa mẹ có đặc tính kháng khuẩn và giúp làm lành vết nứt. * Chườm đá lạnh: Chườm đá lạnh lên núm vú trước khi cho bé bú có thể giúp giảm đau và tê tạm thời. * Sử dụng miếng lót mềm: Đặt miếng lót mềm vào áo ngực để tránh cọ xát giữa núm vú và áo, giúp giảm đau và bảo vệ núm vú. * Tham khảo ý kiến chuyên gia tư vấn cho con bú: Nếu tình trạng nứt đầu vú không cải thiện, mẹ nên tìm đến chuyên gia tư vấn cho con bú để được hướng dẫn cụ thể về tư thế cho bú và cách chăm sóc núm vú.* Cảm giác bỏng rát: * Nguyên nhân: Cảm giác bỏng rát ở ngực và núm vú có thể là dấu hiệu của nhiễm trùng nấm men (thrush). Các triệu chứng khác có thể bao gồm: đau nhức dữ dội ở ngực và núm vú, núm vú đỏ, ngứa, và bé có thể bị tưa lưỡi (xuất hiện các mảng trắng trong miệng). * Cách xử lý: * Khám bác sĩ: Nếu nghi ngờ bị nhiễm trùng nấm men, mẹ nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng nấm cho cả mẹ và bé. * Vệ sinh sạch sẽ: Giữ vệ sinh sạch sẽ núm vú và tay trước và sau khi cho bé bú. * Thay miếng lót thường xuyên: Thay miếng lót ngực thường xuyên để tránh ẩm ướt, tạo điều kiện cho nấm phát triển. * Khử trùng đồ dùng: Khử trùng núm vú giả, bình sữa và các vật dụng khác mà bé ngậm vào miệng.* Co thắt ở tử cung: * Nguyên nhân: Co thắt tử cung là hiện tượng bình thường sau sinh, đặc biệt là trong những ngày đầu cho con bú. Khi bé bú, cơ thể mẹ sẽ sản xuất hormone oxytocin, hormone này kích thích tử cung co lại để trở về kích thước ban đầu. Mặc dù gây đau đớn, nhưng đây là dấu hiệu cho thấy cơ thể mẹ đang hồi phục tốt. * Cách xử lý: Thông thường, cơn co thắt sẽ giảm dần và biến mất sau vài ngày. Mẹ có thể dùng thuốc giảm đau không kê đơn (như paracetamol hoặc ibuprofen) nếu cần thiết. Nếu cơn đau quá dữ dội hoặc kéo dài, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
1.2. Vấn đề về lượng sữa
- Không đủ sữa: * Nguyên nhân: Nhiều bà mẹ lo lắng rằng mình không đủ sữa cho con bú, đặc biệt là khi bé bú thường xuyên hơn hoặc có vẻ không no sau khi bú. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, đây chỉ là do nhu cầu của bé tăng lên (growth spurt). Dấu hiệu cho thấy bé bú đủ sữa bao gồm: bé đi tiểu ít nhất 5-6 lần một ngày, phân mềm, và tăng cân đều đặn hàng tháng. * Cách xử lý: * Cho bé bú thường xuyên: Cho bé bú theo nhu cầu, bất cứ khi nào bé có dấu hiệu đói. * Đảm bảo tư thế bú đúng: Tư thế bú đúng giúp bé bú hiệu quả hơn và kích thích sản xuất sữa. * Ăn uống đầy đủ: Mẹ cần ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng để đảm bảo có đủ sữa cho bé. Ưu tiên các thực phẩm lợi sữa như: móng giò, rau xanh đậm, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt… * Uống đủ nước: Uống đủ nước (khoảng 2-3 lít mỗi ngày) để duy trì lượng sữa ổn định. * Nghỉ ngơi đầy đủ: Mẹ cần nghỉ ngơi đầy đủ để cơ thể sản xuất đủ sữa. * Sử dụng các sản phẩm lợi sữa: Nếu cần thiết, mẹ có thể sử dụng các sản phẩm lợi sữa như trà lợi sữa, viên uống lợi sữa… Tuy nhiên, nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. * Bổ sung sữa công thức: Nếu bé vẫn có vẻ đói sau khi bú mẹ hoặc không tăng cân đủ, mẹ có thể bổ sung thêm sữa công thức theo hướng dẫn của bác sĩ.* Quá nhiều sữa (Sữa về quá nhiều): * Nguyên nhân: Một số bà mẹ gặp phải tình trạng sữa về quá nhiều, khiến sữa chảy ướt áo, tia sữa quá mạnh khiến bé bị sặc khi bú. Tình trạng này có thể gây khó chịu cho cả mẹ và bé. * Cách xử lý: * Mặc áo ngực nâng đỡ: Mặc áo ngực nâng đỡ cả ngày lẫn đêm để giảm áp lực lên ngực. * Hứng sữa chảy: Khi cho bé bú một bên, hứng sữa chảy ra từ bên kia bằng khăn hoặc miếng hứng sữa. * Cho bé bú một bên: Thường thì bé sẽ no sau khi bú một bên ngực. Điều này giúp giảm kích thích và làm chậm quá trình sản xuất sữa. * Chườm lạnh: Chườm lạnh lên ngực sau khi cho bé bú để giảm sản xuất sữa. * Tham khảo ý kiến bác sĩ: Nếu tình trạng sữa về quá nhiều gây khó chịu nghiêm trọng, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để được tư vấn và điều trị.
2. Các vấn đề của bé khi bú mẹ
2.1. Bé bị đau bụng (Colic)
- Nguyên nhân: Đau bụng là tình trạng phổ biến ở trẻ sơ sinh, cả trẻ bú mẹ và trẻ bú bình. Một trong những nguyên nhân gây đau bụng ở trẻ bú mẹ là do bé bú thường xuyên nhưng bú ít, chỉ bú được lượng sữa đầu (foremilk) loãng và ngọt hơn, trong khi sữa sau (hindmilk) mới là sữa chứa nhiều chất béo và calo, giúp bé no lâu hơn.* Cách xử lý: * Vắt bớt sữa đầu: Trước khi cho bé bú, mẹ có thể vắt bớt một ít sữa đầu để bé có thể tiếp cận với sữa béo. * Cho bé bú cạn một bên: Cho bé bú cạn một bên ngực trước khi chuyển sang bên kia để đảm bảo bé nhận được cả sữa đầu và sữa sau. * Kiểm soát chế độ ăn của mẹ: Một số thực phẩm mẹ ăn có thể gây khó chịu cho bé, như cà phê, trà, sữa, sô cô la… Mẹ nên thử loại bỏ từng loại thực phẩm này khỏi chế độ ăn trong 1-2 tuần để xem có cải thiện tình trạng đau bụng của bé không. * Massage bụng cho bé: Massage nhẹ nhàng bụng cho bé theo chiều kim đồng hồ có thể giúp giảm đau bụng. * Bế bé đúng tư thế: Bế bé ở tư thế thẳng đứng sau khi bú để giúp bé ợ hơi và giảm đau bụng. * Tham khảo ý kiến bác sĩ: Nếu tình trạng đau bụng của bé không cải thiện, mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ.
2.2. Chuyển sang bú bình
- Cách thực hiện: * Bắt đầu từ từ: Cho bé làm quen với bình sữa từ từ, bắt đầu bằng một bình sữa mỗi ngày, sau đó tăng dần số lượng. * Chọn loại bình sữa phù hợp: Chọn loại bình sữa và núm vú có hình dáng và kích thước phù hợp với bé. * Vắt sữa mẹ vào bình: Trong những lần đầu, mẹ có thể vắt sữa mẹ vào bình để bé dễ làm quen hơn. * Đan xen bú mẹ và bú bình: Đan xen giữa các lần bú mẹ và bú bình trong 4-5 ngày để bé quen dần. * Không ép bé: Nếu bé từ chối bú bình, mẹ không nên ép bé mà hãy thử lại sau 10 phút. Nếu nhiều lần thử không thành công, hãy để vài ngày nữa rồi thử lại. * Nhờ người khác cho bé bú bình: Đôi khi, bé từ chối bú bình từ mẹ vì bé quen với việc bú mẹ trực tiếp. Trong trường hợp này, mẹ có thể nhờ người khác cho bé bú bình. Lời khuyên: Hành trình cho con bú có thể gặp nhiều khó khăn, nhưng đừng ngần ngại tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tư vấn cho con bú, bác sĩ hoặc những bà mẹ có kinh nghiệm. Sự kiên nhẫn và tình yêu thương của mẹ sẽ giúp bé phát triển khỏe mạnh và hạnh phúc.
