Bàn Về Bệnh Lao và Thực Trạng Lao Kháng Thuốc
Vấn đề nhức nhối: Lao và gánh nặng trên vai người nghèo
Trong không khí của Ngày Thế giới chống Lao, hình ảnh những người lao động nghèo mưu sinh trên đường phố Sài Gòn lại hiện lên, gợi nhắc về thực trạng bệnh lao, đặc biệt ở những người có hoàn cảnh khó khăn. Họ có thể không biết đến ngày này, nhưng hàng ngày phải đối mặt với nguy cơ mắc bệnh và những gánh nặng mà nó mang lại.
Nỗi lo của người bệnh:
- Làm sao để được chữa khỏi? Đây là mối quan tâm hàng đầu của bất kỳ người bệnh nào. Họ mong muốn được tiếp cận với phác đồ điều trị hiệu quả và đội ngũ y bác sĩ tận tâm.
- Giảm gánh nặng tài chính: Chi phí điều trị lao, đặc biệt là lao kháng thuốc, có thể là một gánh nặng lớn đối với những người nghèo. Họ cần được hỗ trợ để có thể tiếp cận điều trị mà không phải lo lắng về vấn đề tài chính.
- Bảo mật thông tin cá nhân: Bệnh lao vẫn còn là một căn bệnh bị kỳ thị ở nhiều nơi. Người bệnh lo sợ bị tiết lộ thông tin cá nhân, ảnh hưởng đến cuộc sống và công việc của họ.
- Vượt qua mặc cảm xã hội: Mặc cảm về bệnh tật có thể khiến người bệnh cảm thấy cô đơn và bị cô lập. Họ cần được sự cảm thông, chia sẻ và hỗ trợ từ gia đình, bạn bè và cộng đồng.
Lao kháng thuốc: Hiểm họa toàn cầu
Định nghĩa:
- Lao kháng thuốc (Multidrug-resistant TB - MDR-TB): Là tình trạng vi khuẩn lao kháng ít nhất hai loại thuốc kháng lao mạnh nhất là Isoniazid (INH) và Rifampicin.
- Lao siêu kháng thuốc (Extensively drug-resistant TB - XDR-TB): Là tình trạng vi khuẩn lao không chỉ kháng Isoniazid và Rifampicin, mà còn kháng với bất kỳ loại Fluoroquinolone nào và ít nhất một trong ba loại thuốc tiêm điều trị lao hàng thứ hai (Capreomycin, Kanamycin, Amikacin). Theo định nghĩa này, XDR-TB rất khó điều trị và có tiên lượng xấu hơn so với MDR-TB.
Thực trạng trên thế giới:
- Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã cảnh báo về sự xuất hiện của chủng vi trùng lao kháng thuốc cực mạnh (XDR-TB) trên toàn cầu. Theo WHO, XDR-TB là chủng vi trùng lao gần như không thể điều trị được.
- Tỷ lệ lao kháng thuốc gia tăng ở nhiều quốc gia, đặc biệt là khu vực Đông Âu và châu Phi. Tại một số quốc gia, tỷ lệ mắc lao kháng thuốc đã tăng đến hơn 20%, cao hơn nhiều so với con số mà các chuyên gia từng lo ngại.
- Một nghiên cứu tại Ý và Đức cho thấy tỷ lệ MDR-TB và XDR-TB, đồng thời chỉ ra mối liên hệ với người nhập cư và tình trạng nhiễm HIV. Cụ thể, nghiên cứu cho thấy:
- Trong số 2888 mẫu cấy TB dương tính, 126 (4.4%) là MDR-TB và 11 (0.4%) là XDR-TB.
- Tất cả bệnh nhân XDR-TB đều có phản ứng HIV âm tính, trong khi đó, 9.2% bệnh nhân MDR-TB có phản ứng HIV dương tính.
- Bệnh nhân XDR-TB gần như kháng với hầu hết các thuốc điều trị lao hàng thứ nhất.
- Nguy cơ tử vong ở bệnh nhân XDR-TB cao gấp 5 lần so với bệnh nhân MDR-TB.
- Thời gian điều trị tại bệnh viện của bệnh nhân XDR-TB kéo dài hơn so với bệnh nhân MDR-TB.
- Tỷ lệ chuyển đổi mẫu cấy âm tính ở bệnh nhân XDR-TB thấp hơn so với bệnh nhân MDR-TB.
- Tỷ lệ bệnh nhân XDR-TB đã từng điều trị lao trước đó cao hơn so với bệnh nhân MDR-TB.
- Ở Đức, phần lớn các trường hợp MDR-TB và XDR-TB là người không phải dân Đức, chủ yếu đến từ Liên bang Xô Viết cũ.
- Một bài báo trên tờ Pretoria news ở Nam Phi cũng cảnh báo XDR-TB có thể là nguy cơ cho sức khỏe quần chúng trầm trọng hơn cả nhiễm HIV/AIDS.
Nguyên nhân:
- Điều trị không đúng cách: Việc sử dụng thuốc không đúng liều lượng, không đủ thời gian hoặc không tuân thủ phác đồ điều trị có thể dẫn đến tình trạng kháng thuốc.
- Quản lý yếu kém từ chính phủ: Sự lơ là, thiếu quan tâm và không có biện pháp đối phó hiệu quả với tình trạng kháng thuốc cũng là một nguyên nhân quan trọng.
Việt Nam và cuộc chiến chống lao
Thực trạng đáng lo ngại:
- WHO lo ngại về tình trạng lao kháng thuốc lan nhanh trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Theo WHO, tại một số nước tỷ lệ mắc lao kháng thuốc đã tăng đến hơn 20%.
- Nhiều nước, bao gồm cả Việt Nam, không báo cáo đầy đủ số liệu về lao kháng thuốc.
Mục tiêu quốc gia (Chương trình chống lao quốc gia giai đoạn 2001-2010):
- Giảm 50% số bệnh nhân hiện mắc (prevalence) và 50% số bệnh nhân mới (incidence) nhằm giảm tỷ lệ chết và nhiễm lao.
- Phát hiện sớm 75% số bệnh nhân lao phổi có vi khuẩn trong đờm theo ước tính.
- Giảm tối đa nguy cơ kháng thuốc bằng cách điều trị khỏi 85% số bệnh nhân với chiến lược DOTS cho 100% số bệnh nhân lao.
Trăn trở và giải pháp
Vấn đề cần giải quyết:
- Nâng cao nhận thức cộng đồng về bệnh lao: Cần tăng cường tuyên truyền, giáo dục để người dân hiểu rõ về bệnh lao, cách phát hiện, chữa trị và thời gian điều trị. Đồng thời, cần xóa bỏ những kỳ thị và phân biệt đối xử với người bệnh lao.
- Kiểm soát việc bán thuốc lao trái phép: Cần có biện pháp kiểm soát chặt chẽ việc bán thuốc lao, ngăn chặn tình trạng tự ý mua thuốc điều trị, dẫn đến kháng thuốc.
- Cải thiện thu nhập cho cán bộ y tế làm công tác chống lao: Cần đảm bảo thu nhập xứng đáng cho cán bộ y tế làm công tác chống lao, để họ có thể yên tâm công tác và cống hiến.
Kiến nghị:
- Điều trị bệnh nhân lao kháng thuốc tại bệnh viện và khuyến khích họ đeo khẩu trang để giảm lây lan.
- Tăng cường đầu tư cho nghiên cứu và phát triển các loại thuốc và phương pháp chẩn đoán mới.
Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của các chuyên gia y tế. Nếu bạn có bất kỳ vấn đề sức khỏe nào, vui lòng liên hệ với bác sĩ để được tư vấn và điều trị.
