Trào ngược dạ dày thực quản (GERD) không chỉ là bệnh tiêu hóa mà còn gây ra nhiều triệu chứng ngoài đường tiêu hóa như ho, đau họng, khó thở. Nguyên nhân do cơ thắt thực quản yếu, thoát vị hoành, hoặc thói quen ăn uống, hút thuốc. Bệnh có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như viêm loét thực quản, ung thư thực quản. Điều trị bằng thay đổi lối sống, dùng thuốc, hoặc phẫu thuật.
Trào ngược dạ dày thực quản (GERD): Khi dạ dày 'lấn sân' sang các cơ quan khác
GERD: Hơn cả bệnh tiêu hóa
GERD (Gastroesophageal Reflux Disease), hay còn gọi là bệnh trào ngược dạ dày thực quản, là một tình trạng bệnh lý xảy ra khi dịch vị từ dạ dày trào ngược lên thực quản. Dịch vị này chứa acid, có thể gây kích ứng và tổn thương niêm mạc thực quản.
Mặc dù GERD chủ yếu liên quan đến hệ tiêu hóa, các triệu chứng của bệnh đôi khi lại biểu hiện ở những cơ quan khác như tai mũi họng, tim mạch và hệ hô hấp. Điều này có thể dẫn đến việc chẩn đoán nhầm, khiến người bệnh đi khám và điều trị không đúng chuyên khoa ngay từ đầu.
Biểu hiện 'đa dạng' của GERD
Triệu chứng điển hình:
Ợ nóng: Cảm giác nóng rát ở ngực, thường xuất hiện sau khi ăn hoặc khi nằm.
Ợ trớ: Thức ăn hoặc dịch vị từ dạ dày trào ngược lên miệng.
Buồn nôn hoặc nôn: Cảm giác khó chịu ở bụng, có thể dẫn đến nôn mửa.
Triệu chứng không điển hình:
Cảm giác vướng ở họng: Như có dị vật mắc kẹt, gây khó chịu.
Đau họng, khàn giọng, ho kéo dài: Dịch vị trào ngược gây kích ứng dây thanh quản và đường hô hấp.
Hư răng: Acid trong dịch vị ăn mòn men răng.
Nấc cụt: Co thắt cơ hoành không tự chủ.
Khó thở (giống hen suyễn): Dịch vị trào ngược gây co thắt phế quản.
Viêm phổi (do hít dịch vị): Dịch vị trào ngược vào phổi gây viêm nhiễm.
Viêm xoang mũi, viêm tai giữa (ở trẻ em): Dịch vị trào ngược lên mũi họng, gây viêm nhiễm ở trẻ nhỏ.
Nguyên nhân 'ẩn mình' của GERD
Cơ thắt thực quản dưới (van giữa dạ dày và thực quản) hoạt động bất thường: Cơ này có chức năng đóng kín để ngăn dịch vị trào ngược. Khi cơ thắt này suy yếu hoặc đóng mở không đúng cách, GERD sẽ xảy ra.
Thoát vị hoành: Một phần dạ dày bị đẩy lên trên cơ hoành, làm suy yếu cơ thắt thực quản dưới.
Rối loạn co thắt thực quản (do thuốc lá): Thuốc lá làm giảm khả năng co bóp của thực quản, gây khó khăn cho việc đẩy thức ăn xuống dạ dày và làm tăng nguy cơ trào ngược. Theo nghiên cứu, ảnh hưởng của thuốc lá có thể kéo dài đến 6 giờ sau khi hút.
Ăn quá no, đầy bụng: Khi dạ dày chứa quá nhiều thức ăn, áp lực trong dạ dày tăng lên, dễ gây trào ngược.
Ai dễ mắc GERD?
Béo phì: Áp lực ổ bụng tăng cao.
Đái tháo đường: Làm chậm quá trình làm rỗng dạ dày.
Phụ nữ mang thai: Thay đổi гормон và áp lực từ thai nhi.
Hút thuốc lá: Gây hại cho cơ thắt thực quản dưới.
Khô miệng: Giảm khả năng trung hòa acid trong thực quản.
Hen suyễn: Một số thuốc điều trị hen suyễn có thể làm giãn cơ thắt thực quản dưới.
Bệnh mô liên kết: Ảnh hưởng đến chức năng của cơ thắt thực quản dưới.
Viêm, loét, chảy máu thực quản: Acid trong dịch vị gây tổn thương niêm mạc thực quản.
Hẹp thực quản: Sẹo do viêm loét lâu ngày gây hẹp thực quản, gây khó nuốt.
Ung thư thực quản (Barrett thực quản): Tổn thương niêm mạc thực quản kéo dài có thể dẫn đến ung thư.
Các bệnh lý ngoài thực quản (tai mũi họng, hô hấp,…): Như đã đề cập ở trên.
Điều trị GERD: Thay đổi lối sống là 'chìa khóa'
Thay đổi lối sống:
Ăn uống điều độ, không ăn quá no: Chia nhỏ các bữa ăn, tránh ăn quá no trong một bữa.
Không nằm ngay sau khi ăn: Chờ ít nhất 2-3 giờ sau khi ăn mới nằm.
Bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, cà phê, sôcôla, bạc hà, đồ ăn nhiều dầu mỡ, tỏi, hành: Các chất này có thể làm giãn cơ thắt thực quản dưới hoặc kích thích sản xuất acid.
Nằm ngủ kê cao đầu: Giúp ngăn dịch vị trào ngược lên thực quản.
Giảm cân nếu thừa cân: Giảm áp lực lên dạ dày.
Dùng thuốc:
Các thuốc giảm acid (như antacid, H2-receptor antagonists, proton pump inhibitors) giúp giảm triệu chứng và chữa lành tổn thương thực quản.
Thuốc tăng cường co bóp thực quản giúp đẩy thức ăn xuống dạ dày nhanh hơn.
Sử dụng thuốc theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.
Phẫu thuật:
Phẫu thuật chỉ được chỉ định trong trường hợp các biện pháp điều trị khác không hiệu quả hoặc khi có biến chứng nghiêm trọng.
Phẫu thuật thường nhằm mục đích tăng cường chức năng của cơ thắt thực quản dưới.
