Thực trạng đáng báo động: Kê đơn thuốc quá nhiều, lạm dụng thuốc và hệ lụy
Việc bác sĩ kê quá nhiều thuốc, đẩy chi phí điều trị lên cao trong khi hiệu quả không tương xứng đang là một vấn đề nhức nhối trong ngành y tế Việt Nam. Điều này không chỉ gây tốn kém cho người bệnh mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ về sức khỏe.
Chi phí thuốc men 'gánh' phần lớn chi phí điều trị
- Chi phí thuốc vượt quá ngưỡng khuyến cáo: Tại các khoa, viện trực thuộc Bệnh viện Bạch Mai, thống kê từ năm 2009 cho thấy chi phí dành cho thuốc chiếm hơn 60% tổng chi phí điều trị, thậm chí có khoa lên đến 80%. Tỷ lệ này vượt xa khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), theo đó chi phí thuốc trung bình chỉ nên ở mức 25% tổng chi phí điều trị.
- Hệ lụy của việc chi phí thuốc cao: Việc dồn quá nhiều chi phí vào thuốc men làm giảm nguồn lực cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe khác, ảnh hưởng đến chất lượng điều trị tổng thể. Theo WHO, việc giảm chi phí thuốc men và tăng cường các dịch vụ chăm sóc khác sẽ giúp nâng cao chất lượng phục vụ y tế.
Kê đơn 'vô tội vạ': Thuốc chữa bệnh ít, tương tác thuốc nhiều
- Đơn thuốc 'dài dằng dặc': Một khảo sát cho thấy một đơn thuốc có thể chứa đến 9 loại thuốc khác nhau, kéo theo đó là nguy cơ tương tác thuốc rất lớn. Theo TS. Trần Nhân Thắng, một đơn thuốc như vậy có thể chứa tới 13 cặp tương tác thuốc tiềm ẩn.
- Ví dụ điển hình về kê đơn bất hợp lý:
- Kê đồng thời thuốc lợi tiểu và thuốc giữ kali: Việc này có thể gây rối loạn điện giải nghiêm trọng cho bệnh nhân.
- Kê thuốc hỗ trợ gan cho bệnh nhân tim mạch không có dấu hiệu bệnh gan: Điều này không chỉ không cần thiết mà còn làm tăng gánh nặng chi phí cho bệnh nhân.
- Trùng lặp thuốc: Nhiều đơn thuốc có hai hoặc nhiều thuốc cùng tác dụng điều trị một bệnh, gây lãng phí và tăng nguy cơ tác dụng phụ.
Hiệu quả điều trị không tương xứng với chi phí
- Chi phí tăng, hiệu quả không đổi: Thực tế cho thấy, chi phí thuốc tăng cao nhưng số ngày điều trị không giảm, bệnh tình cũng không cải thiện đáng kể. Điều này cho thấy việc kê nhiều thuốc đắt tiền không đồng nghĩa với việc điều trị hiệu quả hơn.
- So sánh đơn thuốc đắt và rẻ: Một so sánh giữa đơn thuốc 'truyền thống' chữa viêm họng giá 40.000 đồng với đơn thuốc giá 100.000 đồng cho thấy kết quả chữa bệnh là như nhau. Điều này đặt ra câu hỏi về tính hợp lý của việc kê những đơn thuốc đắt tiền.
Lạm dụng kháng sinh: Nguy cơ kháng thuốc và tác dụng phụ
- Tình trạng kháng sinh 'vô tội vạ': Theo WHO, tình trạng kê đơn kháng sinh đáng lo ngại trên toàn cầu. Tại Bệnh viện Bạch Mai, khoảng 50% thuốc kháng sinh được kê thừa so với nhu cầu lâm sàng. Điều này có nghĩa là có rất nhiều bệnh nhân đang phải sử dụng kháng sinh một cách không cần thiết.
- Tỉ lệ sử dụng kháng sinh cao ở nhiều khoa: Tại một số khoa như tai mũi họng, răng hàm mặt, ngoại, sản, tỉ lệ sử dụng kháng sinh gần như 100%. Thậm chí, có những đơn thuốc kết hợp cùng lúc đến bốn loại kháng sinh.
- Hậu quả của lạm dụng kháng sinh:
- Tăng chi phí y tế.
- Tăng nguy cơ tác dụng phụ của thuốc.
- Gia tăng tình trạng kháng kháng sinh, khiến việc điều trị các bệnh nhiễm trùng trở nên khó khăn hơn.
Lạm dụng thuốc tiêm: Nguy cơ lây nhiễm và tốn kém
- Ưa chuộng thuốc tiêm: Tại Bệnh viện Bạch Mai, 82% bệnh nhân được chỉ định thuốc tiêm. Ở các khoa ngoại, da liễu, tai mũi họng, tỉ lệ này là 100%.
- Nguy cơ lây nhiễm: Lạm dụng thuốc tiêm làm tăng nguy cơ lây nhiễm các bệnh như viêm gan B/C, HIV.
- Quy định về sử dụng thuốc tiêm: Quy chế sử dụng thuốc nội trú của Bộ Y tế đã yêu cầu các bệnh viện tiết chế tình hình sử dụng thuốc tiêm, chỉ dùng khi bệnh nhân không uống được hoặc cần tác dụng nhanh. Tuy nhiên, việc thay đổi thói quen này là một thách thức lớn.
Giải pháp: Cần có phác đồ điều trị chuẩn và hạn chế kê đơn quá nhiều thuốc
- Phác đồ điều trị chuẩn: TS. Trần Nhân Thắng cho rằng giải pháp quan trọng nhất là các bệnh viện phải áp dụng các phác đồ điều trị chuẩn để giảm lạm dụng thuốc, kháng sinh và dịch truyền.
- Hạn chế số lượng thuốc trong đơn: Theo bác sĩ Rafi Kot, mỗi đơn thuốc chỉ nên có 2-3 loại thuốc. Tăng số lượng thuốc trong đơn đồng nghĩa với việc tăng khả năng gặp phản ứng có hại của thuốc.
- Kiểm soát mua thuốc tự do: Cần kiểm soát việc mua thuốc tự do tại các nhà thuốc để tránh tình trạng bệnh nhân tự ý điều trị, dẫn đến lạm dụng thuốc và kháng thuốc.
Kết luận: Việc kê đơn thuốc quá nhiều, lạm dụng thuốc kháng sinh và thuốc tiêm đang là một vấn đề nghiêm trọng trong ngành y tế Việt Nam. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, bệnh viện, bác sĩ và người dân. Cần tăng cường giáo dục về sử dụng thuốc an toàn, hợp lý, đồng thời xây dựng và áp dụng các phác đồ điều trị chuẩn để giảm thiểu tình trạng lạm dụng thuốc.
