Sỏi Thận: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Điều Trị và Phòng Ngừa Tái Phát
Sỏi thận là một bệnh lý phổ biến, gây ra nhiều đau đớn và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, các loại sỏi thận, triệu chứng, phương pháp điều trị và cách phòng ngừa tái phát, giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về bệnh và có biện pháp phòng tránh hiệu quả.
Nguyên Nhân Hình Thành Sỏi Thận
Do đâu sỏi thận hình thành?
Sỏi thận hình thành khi các chất khoáng và muối trong nước tiểu kết tinh lại với nhau, tạo thành những viên sỏi có kích thước khác nhau. Quá trình này thường xảy ra khi:
- Lượng nước tiểu quá ít (mất nước): Khi cơ thể không được cung cấp đủ nước, nước tiểu trở nên đặc hơn, làm tăng nồng độ các chất khoáng và tạo điều kiện cho chúng kết tinh. Theo khuyến cáo của Bộ Y Tế, mỗi người nên uống đủ 2-3 lít nước mỗi ngày, đặc biệt là trong thời tiết nóng bức hoặc khi vận động nhiều. (Tham khảo: https://kcb.vn/)
- Nồng độ các chất khoáng tăng cao: Một số chất khoáng như canxi, oxalat, muối urat, natri, cystine và phốt pho có thể tăng cao trong nước tiểu do nhiều nguyên nhân, bao gồm chế độ ăn uống, bệnh lý hoặc yếu tố di truyền. Ví dụ, những người ăn nhiều thực phẩm giàu oxalat (như rau bina, sô cô la) có nguy cơ cao bị sỏi canxi oxalat. (Tham khảo: https://www.kidney.org/atoz/content/calcium-oxalate-stones)
Các Loại Sỏi Thận Phổ Biến
- Sỏi canxi: Đây là loại sỏi phổ biến nhất, chiếm 80-90% các trường hợp. Sỏi canxi thường hình thành do:
- Lượng canxi thừa trong cơ thể được đào thải qua thận. * Sử dụng vitamin D liều cao. * Cường tuyến giáp. * Suy thận. (Tham khảo: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/kidney-stones/symptoms-causes/syc-20355755)* Sỏi phosphat ammonium magnesium (Sỏi Struvite): Loại sỏi này hình thành do nhiễm trùng đường tiết niệu, đặc biệt là các nhiễm trùng do vi khuẩn Proteus gây ra. Vi khuẩn này tạo ra enzyme urease, làm tăng nồng độ amoniac trong nước tiểu, tạo môi trường kiềm thuận lợi cho sỏi struvite hình thành. (Tham khảo: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551688/)* Sỏi acid uric: Sỏi acid uric hình thành khi có quá nhiều acid uric trong nước tiểu. Điều này thường xảy ra ở những người:
- Ăn nhiều đạm động vật (thịt đỏ, hải sản). * Bị bệnh gút. * Mắc các bệnh lý làm tăng sản xuất acid uric. (Tham khảo: https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/kidney-stones)* Sỏi cystine: Đây là loại sỏi hiếm gặp, thường xảy ra ở những người mắc bệnh cystinuria, một rối loạn di truyền khiến thận không hấp thu lại cystine (một loại amino acid). Cystine không hòa tan tốt trong nước tiểu, và khi nồng độ cao, nó sẽ kết tinh thành sỏi. (Tham khảo: https://rarediseases.org/rare-diseases/cystinuria/)
Triệu Chứng Của Sỏi Thận
- Đau: * Đau quặn thận dữ dội: Đây là triệu chứng điển hình của sỏi thận. Cơn đau thường xuất hiện đột ngột ở vùng thắt lưng, sau đó lan xuống bụng dưới, háng và đùi. Cơn đau có thể dữ dội, không giảm khi thay đổi tư thế. * Đau âm ỉ: Trong một số trường hợp, sỏi thận có thể không gây tắc nghẽn hoàn toàn đường tiết niệu, dẫn đến đau âm ỉ, khó chịu ở vùng thắt lưng.* Tiểu ra máu: Sỏi thận có thể làm tổn thương niêm mạc đường tiết niệu, gây ra tiểu ra máu. Máu có thể có màu đỏ tươi hoặc màu nâu.* Nhiễm trùng: Sỏi thận có thể gây tắc nghẽn đường tiết niệu, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển và gây nhiễm trùng. Các triệu chứng nhiễm trùng bao gồm:
- Sốt cao. * Ớn lạnh. * Nước tiểu đục. * Tiểu đau, buốt.
Điều Trị Sỏi Thận
- Điều trị nội khoa: * Uống nhiều nước: Uống đủ 2-3 lít nước mỗi ngày giúp tăng lượng nước tiểu, làm loãng các chất khoáng và giúp sỏi nhỏ tự đào thải ra ngoài.* Các phương pháp can thiệp: * Tán sỏi ngoài cơ thể (ESWL): Phương pháp này sử dụng sóng xung kích để phá vỡ sỏi thành những mảnh nhỏ, sau đó chúng sẽ tự đào thải ra ngoài qua đường tiểu. ESWL thường được áp dụng cho sỏi nhỏ (<20mm) ở đài bể thận. (Tham khảo: https://www.auanet.org/guidelines-and-quality/guidelines/kidney-stones-medical-management-guideline) * Tán sỏi qua da (PCNL): Phương pháp này được sử dụng cho sỏi lớn (>20mm) hoặc sỏi san hô. Bác sĩ sẽ rạch một đường nhỏ trên da lưng để đưa dụng cụ vào thận, sau đó tán vỡ sỏi bằng laser hoặc sóng siêu âm và hút các mảnh sỏi ra ngoài. * Phẫu thuật: Phẫu thuật thường được chỉ định khi sỏi quá lớn, gây biến chứng (như nhiễm trùng, ứ nước thận) hoặc các phương pháp khác không hiệu quả.
Phòng Ngừa Tái Phát Sỏi Thận
- Uống đủ nước: Uống 2-3 lít nước mỗi ngày là biện pháp phòng ngừa quan trọng nhất.* Chế độ ăn uống: * Giảm thực phẩm giàu oxalat: Hạn chế ăn rau bina, sô cô la, trà đặc, dâu tây. * Hạn chế canxi: Không nên kiêng canxi hoàn toàn, nhưng cần đảm bảo lượng canxi vừa đủ và kết hợp với vitamin D. * Hạn chế đạm động vật: Nếu bị sỏi acid uric, nên giảm ăn thịt đỏ, hải sản.* Sử dụng thuốc: Bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc để kiểm soát nồng độ các chất khoáng trong nước tiểu và ngăn ngừa sỏi hình thành.* Điều trị bệnh lý nền: Nếu sỏi thận do cường tuyến giáp, cần điều trị triệt để bệnh lý này.
Lưu ý: Các thông tin trong bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn nghi ngờ mình bị sỏi thận, hãy đến gặp bác sĩ để được khám và tư vấn điều trị phù hợp.
