Tiểu Nhiều: Dấu Hiệu Của Bệnh Gì?
Giới thiệu
Tiểu nhiều không chỉ là một triệu chứng gây phiền toái mà còn là dấu hiệu cảnh báo của nhiều bệnh lý khác nhau. Việc nhận biết và thăm khám kịp thời là rất quan trọng để được chẩn đoán và điều trị sớm, tránh các biến chứng có thể xảy ra. Thử nước tiểu trong các đợt khám sức khỏe định kỳ cũng là một biện pháp hữu hiệu để phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm.
Ví dụ điển hình là trường hợp của ông B.A.T., 56 tuổi, sống tại TP.HCM. Ông có tiền sử cao huyết áp và đang điều trị ổn định. Tuy nhiên, gần đây ông gặp phải tình trạng rối loạn giấc ngủ, chỉ ngủ được 3-4 tiếng mỗi đêm, kèm theo đó là tiểu nhiều lần trong đêm và sụt cân. Tình trạng này gây ảnh hưởng lớn đến sinh hoạt hàng ngày của ông, khiến ông lo lắng và quyết định đi khám.
Thế nào là tiểu nhiều?
Định nghĩa và các yếu tố cần biết
Tiểu nhiều có thể được định nghĩa dựa trên hai yếu tố chính: thể tích nước tiểu và tần suất đi tiểu.
- Đa niệu (Polyuria): Thể tích nước tiểu vượt quá 2.5 lít trong vòng 24 giờ.
- Tiểu thường xuyên (Urinary frequency): Số lần đi tiểu nhiều hơn bình thường.
Số lần đi tiểu bình thường
Thông thường, một người khỏe mạnh sẽ đi tiểu từ 4 đến 8 lần mỗi ngày. Tuy nhiên, con số này có thể thay đổi tùy thuộc vào lượng nước uống, chế độ ăn uống và các yếu tố khác.
Khi nào được coi là tiểu nhiều?
Bạn nên lưu ý nếu:
- Đi tiểu nhiều hơn 8 lần mỗi ngày.
- Phải thức giấc để đi tiểu hơn một lần trong đêm.
Cơ chế hoạt động của bàng quang
Bàng quang có khả năng chứa tới 600ml nước tiểu. Tuy nhiên, cảm giác buồn tiểu thường xuất hiện khi bàng quang chứa khoảng 150ml nước tiểu. Điều này là do các thụ thể cảm giác trong thành bàng quang gửi tín hiệu đến não, tạo ra cảm giác muốn đi tiểu.
Các nguyên nhân gây tiểu nhiều
Tiểu nhiều có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, từ các bệnh lý nhiễm trùng đến các bệnh mãn tính. Dưới đây là một số nguyên nhân phổ biến:
- Nhiễm trùng đường tiết niệu (UTI): Nhiễm trùng gây viêm và kích thích niệu đạo và bàng quang, dẫn đến tăng tần suất đi tiểu. (Nguồn: https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/bladder-infection-uti-in-adults)
- Đái tháo đường (Diabetes Mellitus): Lượng đường trong máu cao khiến thận phải làm việc nhiều hơn để loại bỏ đường dư thừa, dẫn đến đi tiểu nhiều. Đây có thể là dấu hiệu sớm của bệnh đái tháo đường type 1 và type 2. Ngoài ra, biến chứng thần kinh do đái tháo đường cũng có thể ảnh hưởng đến chức năng bàng quang. (Nguồn: https://www.diabetes.org/)
- Sử dụng thuốc lợi tiểu (Diuretics): Các thuốc này được sử dụng để điều trị tăng huyết áp, phù do suy tim, suy thận và xơ gan, làm tăng lượng nước tiểu. (Nguồn: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542233/)
- Bệnh lý tuyến tiền liệt: U xơ hoặc ung thư tuyến tiền liệt có thể gây chèn ép niệu đạo, cản trở dòng nước tiểu và kích thích bàng quang. (Nguồn: https://www.cancer.org/cancer/prostate-cancer.html)
- Mang thai (Pregnancy): Sự thay đổi nội tiết tố và áp lực của tử cung lên bàng quang trong thai kỳ có thể gây tiểu nhiều. Chấn thương trong quá trình sinh nở cũng có thể gây tổn thương niệu đạo.
- Viêm bàng quang kẽ (Interstitial Cystitis): Một tình trạng viêm mạn tính của bàng quang gây đau và tiểu nhiều. (Nguồn: https://www.niddk.nih.gov/health-information/urologic-diseases/interstitial-cystitis-painful-bladder-syndrome)
- Đột quỵ và các bệnh thần kinh: Tổn thương thần kinh chi phối bàng quang có thể dẫn đến rối loạn chức năng bàng quang, gây tiểu nhiều và tiểu gấp. (Nguồn: https://www.stroke.org/)
- Ung thư bàng quang: Khối u phát triển có thể chèn ép hoặc gây chảy máu bàng quang, dẫn đến tăng tần suất đi tiểu. (Nguồn: https://www.cancer.org/cancer/bladder-cancer.html)
- Hội chứng bàng quang tăng hoạt (Overactive Bladder): Bàng quang co thắt không kiểm soát, dẫn đến tiểu nhiều và tiểu gấp ngay cả khi bàng quang không đầy. (Nguồn: https://www.auanet.org/guidelines-and-quality-care/clinical-guidelines/overactive-bladder-(oab)-guideline)
- Uống quá nhiều nước: Uống nhiều nước hơn nhu cầu của cơ thể cũng có thể gây tiểu nhiều.
- Các chất kích thích: Chất ngọt nhân tạo, caffeine (trong cà phê), rượu bia và một số loại thực phẩm có thể kích thích bàng quang, dẫn đến tiểu nhiều hơn.
Các yếu tố giúp định bệnh
Các triệu chứng đi kèm có thể giúp bác sĩ xác định nguyên nhân gây tiểu nhiều:
- Tiểu ngắt quãng: Tiểu không hết nước tiểu trong bàng quang, dòng nước tiểu ngưng đột ngột.
- Tiểu gấp: Cảm giác buồn tiểu đột ngột và khẩn cấp, khó trì hoãn.
- Tiểu không tự chủ: Mất kiểm soát tiểu tiện, rò rỉ nước tiểu.
- Rối loạn đi tiểu: Cảm giác đau hoặc nóng rát khi đi tiểu.
- Tiểu máu: Có máu trong nước tiểu (có thể ít hoặc nhiều, có thể có cục máu đông).
- Tiểu đêm: Thức giấc đi tiểu nhiều lần trong đêm, có thể kèm theo tiểu không tự chủ (tiểu dầm).
- Chảy nhỏ giọt sau khi tiểu: Nước tiểu tiếp tục rỉ ra sau khi đã đi tiểu xong.
- Cảm giác căng nặng khi bắt đầu tiểu: Khó khăn khi bắt đầu đi tiểu.
Chế độ ăn uống thích hợp
Điều trị nguyên nhân
Điều quan trọng nhất là xác định và điều trị nguyên nhân gây tiểu nhiều. Việc này cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa sau khi thăm khám và thực hiện các xét nghiệm cần thiết.
Thay đổi chế độ ăn uống
Bên cạnh điều trị nguyên nhân, chế độ ăn uống cũng đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát triệu chứng tiểu nhiều:
- Tránh các chất kích thích bàng quang: Hạn chế hoặc tránh cà phê, rượu, nước ngọt có gas, đường nhân tạo, sô cô la, cà chua và các loại gia vị cay nóng.
- Tăng cường chất xơ: Ăn nhiều rau xanh, trái cây và ngũ cốc nguyên hạt để ngăn ngừa táo bón, vì táo bón có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của hội chứng bàng quang tăng hoạt.
- Điều chỉnh lượng nước uống: Uống đủ nước để tránh táo bón và đảm bảo nước tiểu không quá đặc. Chia đều lượng nước uống trong ngày, uống nhiều vào ban ngày và giảm dần vào buổi tối để hạn chế tiểu đêm.
Chuẩn bị khi đi khám
Để giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây tiểu nhiều, bạn nên chuẩn bị sẵn các thông tin sau:
- Số lần đi tiểu trong ngày và đêm.
- Màu sắc nước tiểu.
- Có cảm giác khó chịu, nóng rát hoặc đau khi đi tiểu không?
- Có thay đổi chế độ ăn uống gần đây không?
- Có các triệu chứng khác đi kèm không (như khát nước nhiều, sụt cân, sốt, đau lưng)?
Bác sĩ Nguyễn Thanh Hải Bệnh viện Cấp cứu Trưng Vương Theo Tuổi Trẻ
