Mất nước ở trẻ sơ sinh: Hiểm họa và cách xử trí
Tại sao mất nước ở trẻ sơ sinh lại nguy hiểm?
Trẻ sơ sinh có tỉ lệ nước trong cơ thể rất cao, chiếm tới 70-80% trọng lượng cơ thể. Điều này khác biệt so với người lớn, nơi nước chỉ chiếm khoảng 55-60%. Một em bé nặng 5kg có thể chứa đến 4 lít nước. Do đó, khi trẻ bị mất một lượng nước đáng kể, dù chỉ là 500ml, nó có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng hơn nhiều so với người lớn.
- Tỉ lệ nước cao: Cơ thể trẻ sơ sinh chứa một lượng nước lớn, rất quan trọng cho các chức năng sống.
- Mất cân bằng điện giải: Mất nước kéo theo sự mất cân bằng các chất điện giải quan trọng như natri, kali, clo, ảnh hưởng đến hoạt động của tim, não và các cơ quan khác.
- Nguy cơ tử vong: Nếu không được bù nước kịp thời, mất nước có thể dẫn đến sốc giảm thể tích, suy tạng và thậm chí tử vong.
Nguyên nhân gây mất nước ở trẻ sơ sinh
Mất nước ở trẻ sơ sinh có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, thường liên quan đến các bệnh lý hoặc tình trạng làm tăng lượng nước mất đi hoặc giảm lượng nước đưa vào cơ thể.
- Tiêu chảy: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây mất nước ở trẻ sơ sinh, thường do nhiễm trùng đường ruột (vi khuẩn, virus, ký sinh trùng) hoặc do dị ứng thức ăn.
- Nôn ói: Nôn ói nhiều lần cũng có thể dẫn đến mất nước nhanh chóng. Nguyên nhân có thể là do nhiễm trùng, dị ứng, hoặc các vấn đề về tiêu hóa.
- Toát mồ hôi nhiều: Trong môi trường nóng bức hoặc khi trẻ bị sốt cao, cơ thể sẽ toát mồ hôi nhiều để hạ nhiệt. Nếu không được bù nước đầy đủ, trẻ có thể bị mất nước.
- Bú kém hoặc không bú: Trẻ sơ sinh bú kém hoặc không bú đủ lượng sữa cần thiết cũng có thể dẫn đến mất nước.
- Các nguyên nhân khác: Một số bệnh lý khác như đái tháo nhạt (diabetes insipidus) hoặc các vấn đề về thận cũng có thể gây mất nước.
Dấu hiệu nhận biết trẻ sơ sinh bị mất nước
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu mất nước ở trẻ sơ sinh là rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời. Các dấu hiệu này có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ mất nước.
- Dấu hiệu sớm:
- Khô miệng và lưỡi.
- Khóc không có nước mắt.
- Tã ít ướt hơn bình thường (ít hơn 6 tã/ngày).
- Nước tiểu sẫm màu.
- Da khô, kém đàn hồi.
- Dấu hiệu nặng:
- Lờ đờ, li bì, khó đánh thức.
- Thóp (điểm mềm trên đầu) trũng xuống.
- Mắt trũng.
- Nhịp tim nhanh.
- Thở nhanh.
- Hạ huyết áp.
- Véo da bụng thấy da nhăn nheo và chậm trở lại trạng thái bình thường (dấu hiệu véo da).
- Thay đổi trong hành vi:
- Trẻ bú kém hoặc bỏ bú.
- Quấy khóc, khó chịu.
- Ít hoạt động hơn bình thường.
Cách xử trí khi trẻ sơ sinh bị mất nước
Khi phát hiện trẻ có dấu hiệu mất nước, cần xử trí nhanh chóng để bù lại lượng nước đã mất và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng.
- Bù nước bằng đường uống:
- Oresol (ORS): Đây là dung dịch bù nước và điện giải tiêu chuẩn, có sẵn tại các nhà thuốc. Pha oresol theo đúng hướng dẫn trên bao bì.
- Dung dịch tự pha: Nếu không có oresol, có thể tự pha dung dịch bù nước bằng cách hòa tan 6 thìa cà phê đường và 1/2 thìa cà phê muối vào 1 lít nước sạch. Tuy nhiên, oresol vẫn là lựa chọn tốt hơn vì có tỉ lệ điện giải cân bằng hơn.
- Nước củ cà rốt: Nước củ cà rốt luộc cũng có thể giúp bù nước và cung cấp thêm vitamin, khoáng chất.
- Cách cho trẻ uống:
- Cho trẻ uống từng ngụm nhỏ, thường xuyên, thay vì uống một lượng lớn cùng một lúc.
- Sử dụng thìa, ống nhỏ giọt hoặc cốc nhỏ để cho trẻ uống.
- Nếu trẻ nôn ói, hãy ngừng cho uống trong khoảng 10-15 phút, sau đó thử lại với lượng nhỏ hơn.
- Lượng nước cần bù:
- Lượng nước cần bù tùy thuộc vào mức độ mất nước và cân nặng của trẻ. Thông thường, cần bù khoảng 50-100ml dung dịch/kg cân nặng trong vòng 4 giờ đầu tiên.
- Ví dụ: Trẻ nặng 5kg cần uống 250-500ml dung dịch trong 4 giờ.
- Khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện:
- Trẻ có dấu hiệu mất nước nặng (li bì, thóp trũng, mắt trũng,…).
- Trẻ không chịu uống hoặc nôn ói liên tục.
- Trẻ có các bệnh lý kèm theo (sốt cao, tiêu chảy nặng,…).
- Sau khi bù nước tại nhà mà tình trạng không cải thiện.
- Điều trị tại bệnh viện:
- Truyền dịch tĩnh mạch: Bác sĩ sẽ truyền dịch trực tiếp vào tĩnh mạch để bù nước nhanh chóng và chính xác.
- Điều trị nguyên nhân gây mất nước: Bác sĩ sẽ tìm và điều trị nguyên nhân gây mất nước (ví dụ: dùng kháng sinh nếu do nhiễm trùng vi khuẩn).
Phòng ngừa mất nước ở trẻ sơ sinh
Phòng ngừa mất nước là rất quan trọng, đặc biệt là ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Dưới đây là một số biện pháp phòng ngừa hiệu quả:
- Cho trẻ bú mẹ đầy đủ: Sữa mẹ là nguồn cung cấp nước và dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh. Hãy cho trẻ bú theo nhu cầu, đặc biệt là khi thời tiết nóng bức hoặc khi trẻ bị bệnh.
- Bù nước khi trẻ bị bệnh: Khi trẻ bị tiêu chảy, nôn ói hoặc sốt, hãy bù nước bằng oresol hoặc các dung dịch bù nước khác theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Theo dõi số lượng tã ướt: Đảm bảo trẻ đi tiểu đủ số lần trong ngày (ít nhất 6 tã ướt/ngày). Nếu số lượng tã ướt giảm, hãy tăng cường cho trẻ bú hoặc uống nước.
- Tránh để trẻ tiếp xúc với nhiệt độ cao: Giữ cho trẻ ở trong môi trường mát mẻ, thoáng khí. Tránh để trẻ ra ngoài trời nắng nóng quá lâu.
- Vệ sinh sạch sẽ: Rửa tay thường xuyên cho trẻ và người chăm sóc để ngăn ngừa nhiễm trùng đường ruột.
- Nhận biết sớm các dấu hiệu mất nước: Quan sát kỹ các dấu hiệu mất nước ở trẻ và can thiệp kịp thời.
Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn lo lắng về tình trạng sức khỏe của trẻ, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn.
