Sức Khỏe Tâm Thần: Vấn Đề Toàn Cầu Nhức Nhối
Ngày Sức khỏe Tâm thần Thế giới (10/10) nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc chăm sóc sức khỏe tinh thần và những thách thức mà hàng triệu người trên thế giới đang phải đối mặt.
Thực trạng đáng báo động
- Số lượng người bệnh: Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính có gần 54 triệu người trên toàn cầu đang phải sống chung với các rối loạn tâm thần. Bên cạnh đó, có tới 154 triệu người đang trải qua chứng trầm cảm, một con số không hề nhỏ cho thấy gánh nặng bệnh tật tâm thần trên toàn thế giới. (Nguồn: WHO).
- Tỷ lệ tự tử: Một thống kê đáng buồn khác là mỗi năm có khoảng 1 triệu người tìm đến cái chết do các vấn đề liên quan đến sức khỏe tâm thần. Tự tử là một trong những hậu quả nghiêm trọng nhất của các rối loạn tâm thần không được điều trị kịp thời. (Nguồn: WHO).
- Tình hình ở Việt Nam: Theo Tiến sĩ Jean-Marc Olivé, Trưởng đại diện của WHO tại Việt Nam, tình hình sức khỏe tâm thần ở Việt Nam cũng không nằm ngoài xu hướng chung của thế giới. Các khảo sát cho thấy tỷ lệ rối loạn tâm thần ở học sinh tiểu học và bà mẹ đang cho con bú đều ở mức 20%. Các nghiên cứu quy mô nhỏ hơn cũng ghi nhận tỷ lệ rối loạn tâm thần nói chung dao động từ 20-30%.
Nguyên nhân của các rối loạn tâm thần
- Các yếu tố xã hội: WHO chỉ ra rằng có nhiều yếu tố góp phần vào sự gia tăng các rối loạn tâm thần, đặc biệt là ở các nước đang phát triển. Các yếu tố này bao gồm điều kiện sống khó khăn, nghèo đói kéo dài, thiếu cơ hội giáo dục và việc làm, công việc quá tải, những thay đổi nhanh chóng về kinh tế xã hội, xung đột chính trị và thiên tai. Tất cả những yếu tố này tạo ra áp lực lớn lên tinh thần và có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe tâm thần.
Sự thờ ơ và thiếu quan tâm
- Kỳ thị: Tiến sĩ Jean-Marc Olivé nhấn mạnh rằng những người bị rối loạn tâm thần thường là những đối tượng ít được quan tâm nhất trên thế giới. Trong nhiều cộng đồng, bệnh tâm thần không được coi là một bệnh lý thực sự mà bị coi là một sự khiếm khuyết trong tính cách. Điều này dẫn đến sự kỳ thị và phân biệt đối xử, khiến người bệnh cảm thấy xấu hổ và ngại tìm kiếm sự giúp đỡ.
- Thiếu nguồn lực: Một thực tế đáng buồn là hơn 50% các nước phát triển không cung cấp bất kỳ sự chăm sóc cộng đồng nào cho những người bị rối loạn tâm thần. Thậm chí, hơn 75% người bị trầm cảm ở các nước đang phát triển không được điều trị đầy đủ. Điều này cho thấy sự thiếu hụt nghiêm trọng về nguồn lực và dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần trên toàn thế giới.
- Hậu quả nghiêm trọng: Trầm cảm hiện là bệnh gây tử vong đứng thứ 4 trên toàn thế giới, còn tự tử là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 3 ở những người trẻ tuổi. Những con số này cho thấy rõ ràng tác động tàn khốc của các rối loạn tâm thần nếu không được điều trị kịp thời và hiệu quả.
Giải pháp và nỗ lực
- Nỗ lực của Việt Nam: WHO ghi nhận Việt Nam đã có những nỗ lực đáng kể trong lĩnh vực sức khỏe tâm thần thông qua Chương trình Mục tiêu quốc gia về sức khỏe tâm thần, tập trung xây dựng "Mô hình chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào cộng đồng". Mô hình này đã được triển khai ở 64 tỉnh thành, với gần 40% xã/phường tham gia. Tuy nhiên, các bệnh tâm thần khác, đặc biệt là trầm cảm, vẫn chưa được quản lý đầy đủ trong mô hình này.
- Khuyến nghị của WHO: WHO khuyến khích tất cả các quốc gia nên lồng ghép sức khỏe tâm thần vào hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu, cung cấp dịch vụ điều trị và chăm sóc sức khỏe tâm thần tại các bệnh viện đa khoa, đồng thời phát triển các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần dựa vào cộng đồng. Đây là những bước quan trọng để đảm bảo rằng mọi người đều có thể tiếp cận với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần cần thiết.
