Thực trạng đáng báo động về tật khúc xạ ở học sinh Việt Nam
TS. Nguyễn Chí Dũng, trưởng phòng chỉ đạo tuyến Bệnh viện Mắt Trung Ương, ước tính có trên 3 triệu học sinh Việt Nam đang phải đối mặt với các tật khúc xạ, mà phần lớn trong số đó là cận thị. Tuy nhiên, đáng lo ngại là có rất nhiều sai lầm phổ biến trong cách chăm sóc mắt và lựa chọn, sử dụng kính cận, dẫn đến những hậu quả không mong muốn.
Tỷ lệ học sinh cận thị cao ở các thành phố lớn: Theo các khảo sát gần đây, tỷ lệ học sinh mắc tật cận thị ở các thành phố lớn như Hà Nội và TP.HCM đang ở mức đáng báo động:
- Hà Nội: 19.4% học sinh nam và 25.8% học sinh nữ.
- TP.HCM: 15.3% học sinh nam và 18.9% học sinh nữ.
Nhiều sai lầm trong chăm sóc mắt và đeo kính cận: Việc thiếu kiến thức và những quan niệm sai lầm về tật cận thị, kính mắt đang gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thị giác của học sinh.
Các sai lầm thường gặp khi đeo kính cận
Bác sĩ Vũ Bích Thủy, khoa Mắt trẻ em Bệnh viện Mắt Trung Ương, chia sẻ về những sai lầm phổ biến mà bệnh nhân và gia đình thường mắc phải trong việc điều trị và chăm sóc mắt cận thị:
Cận thị giả:
- Một số trường hợp đo mắt cho kết quả cận thị sai do mắt điều tiết quá mức để nhìn rõ các vật ở gần, đặc biệt là sau thời gian dài học tập, làm việc căng thẳng.
- Sau khi nhỏ thuốc liệt điều tiết (cycloplegic refraction), mắt được thư giãn, trở về trạng thái bình thường và kết quả đo thị lực thực tế cho thấy không cần thiết phải đeo kính.
- Theo các nghiên cứu, tỷ lệ cận thị giả có thể lên đến 20% trong tổng số các trường hợp được chẩn đoán cận thị.
Không đeo kính hoặc đeo kính sai độ:
- Quan niệm sai lầm: Một số người cho rằng đeo kính sẽ gây mất thẩm mỹ, tạo cảm giác tự ti, hoặc không cần thiết phải đeo kính.
- Đeo kính dưới độ cận thực tế: Nhiều người tin rằng đeo kính có độ thấp hơn độ cận thực tế sẽ giúp mắt không bị tăng độ nhanh chóng, nhưng thực tế, điều này có thể gây hại cho mắt.
- Sử dụng đơn kính cũ, tự mua kính không đúng độ: Việc sử dụng lại kính cũ hoặc tự ý mua kính không đúng với độ cận hiện tại có thể gây ra nhiều vấn đề về thị lực.
Hậu quả của việc đeo kính không đúng cách
Việc đeo kính không đúng cách, không đúng độ có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho mắt:
- Nheo mắt, mỏi mắt, co quắp mi: Mắt phải điều tiết liên tục để nhìn rõ, dẫn đến mỏi mắt, nheo mắt và co quắp mi.
- Mất độ phối hợp thị giác hai mắt, lác mắt: Việc mắt phải điều tiết quá mức có thể gây ảnh hưởng đến sự phối hợp giữa hai mắt, dẫn đến lác mắt.
- Biến chứng nặng: Trong một số trường hợp, việc đeo kính không đúng cách có thể gây ra các biến chứng nghiêm trọng như đục dịch kính, thoái hóa võng mạc hoặc thậm chí bong võng mạc.
Giải pháp và khuyến cáo
Để bảo vệ đôi mắt và phòng tránh những tác hại do cận thị gây ra, bác sĩ khuyến cáo:
- Khám mắt định kỳ: Người bị cận thị dưới 3 điốp nên đi khám mắt định kỳ 3 tháng/lần. Với độ cận cao hơn, tần suất khám nên dày hơn. Khi mắt có bất kỳ biểu hiện bất thường nào, cần đi khám ngay lập tức.
- Không tự ý chữa cận thị bằng các biện pháp chưa được chứng minh khoa học: Tránh xa các phương pháp điều trị cận thị không rõ nguồn gốc, chưa được kiểm chứng bởi các tổ chức y tế uy tín.
- Đảm bảo tư thế ngồi học, đọc, viết đúng và đủ ánh sáng: Tạo môi trường học tập và làm việc tốt cho mắt bằng cách điều chỉnh tư thế ngồi đúng, đảm bảo đủ ánh sáng.
- Giảm căng thẳng cho mắt: Cho mắt nghỉ ngơi sau mỗi 20-30 phút làm việc liên tục, thực hiện các bài tập thư giãn mắt.
- Lựa chọn kính đúng tiêu chuẩn:
- Gọng kính phù hợp với khuôn mặt.
- Mắt kính đúng độ cận.
- Đúng trung tâm thị giác.
- Khoảng cách từ mắt đến kính khoảng 12mm.
- Độ nghiêng của kính khoảng 12 độ.
Thực trạng và giải pháp
Theo bác sĩ Nguyễn Chí Dũng, tỷ lệ người đeo kính đúng độ vẫn còn thấp, chỉ đạt khoảng 60-70% ở Hà Nội, 50% ở Hải Phòng và 51% ở TP.HCM. Điều này cho thấy, việc tiếp cận với dịch vụ đo khám và cung cấp kính mắt đạt chuẩn vẫn còn hạn chế.
Bà Hà Thị Vinh (Vụ Trang thiết bị và công trình y tế, Bộ Y tế) cho biết, theo điều tra năm 2005, chỉ có 20% cửa hàng kính thuốc có nhân sự đủ điều kiện. Mặc dù đã có thêm khoảng 400 kỹ thuật viên được đào tạo trong 4 năm qua, nhưng con số này vẫn còn quá ít so với tổng số 2.000 cửa hàng kính thuốc trên cả nước.
Từ năm 2009, Bộ Y tế đã yêu cầu nhân viên tại các cửa hàng kính thuốc phải có bằng cấp trung học y trở lên và có ít nhất 2 năm kinh nghiệm làm việc tại cơ sở chuyên khoa mắt. Thanh tra sở y tế các tỉnh thành đang tiến hành rà soát các cửa hàng không đạt chuẩn để đảm bảo chất lượng dịch vụ.
TS. Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có một chiến lược phòng chống cận thị sớm và hiệu quả. Nếu không có các biện pháp can thiệp kịp thời, Việt Nam có thể sẽ đi theo vết xe đổ của các quốc gia châu Á khác, nơi tỷ lệ cận thị ở học sinh đang ở mức rất cao (50-80%).
