Bài viết giải thích về chứng 'Ăn vô độ tâm thần', một rối loạn ăn uống nguy hiểm, đặc trưng bởi các cơn ăn quá nhiều không kiểm soát và hành vi bù trừ để tránh tăng cân. Bài viết trình bày nguyên nhân, triệu chứng, biến chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia.

Chứng 'Ăn Vô Độ Tâm Thần': Khi Thèm Ăn Mất Kiểm Soát

Tổng Quan

'Ăn vô độ tâm thần' (Bulimia Nervosa) là một rối loạn ăn uống nghiêm trọng, đặc trưng bởi các giai đoạn ăn quá nhiều một cách không kiểm soát, thường đi kèm với cảm giác tội lỗi và xấu hổ sâu sắc. Sau những cơn ăn vô độ này, người bệnh thường sử dụng các hành vi bù trừ không lành mạnh để tránh tăng cân. Theo thống kê, tại Việt Nam, gần 17% người trưởng thành (từ 25 tuổi trở lên) đang phải đối mặt với tình trạng thừa cân, béo phì, và 'ăn vô độ tâm thần' là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này (theo khảo sát của Viện Dinh dưỡng Quốc gia).

• Định nghĩa: 'Ăn vô độ tâm thần' là một rối loạn ăn uống, đặc trưng bởi các giai đoạn ăn quá nhiều không kiểm soát, kèm theo cảm giác tội lỗi và xấu hổ, dẫn đến các hành vi bù trừ để tránh tăng cân.
• Tỷ lệ mắc bệnh: Tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới cao gấp 9 lần nam giới, thường khởi phát ở độ tuổi 18-20, giai đoạn đầu của tuổi thanh niên.
• Tiến triển và phục hồi: Bệnh có thể tiến triển theo từng cơn và diễn biến mãn tính, nhưng khoảng 50% trường hợp có thể hồi phục hoàn toàn sau 5-10 năm nếu được điều trị đúng cách.

Nguyên Nhân và Yếu Tố Nguy Cơ

Nguyên nhân chính xác của 'ăn vô độ tâm thần' vẫn chưa được xác định rõ, nhưng các nhà khoa học tin rằng nó có thể liên quan đến sự kết hợp của nhiều yếu tố, bao gồm:

• Yếu tố sinh học:
  • Sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh trong não, chẳng hạn như serotonin, có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng và cảm giác thèm ăn [Nguồn: Medscape].
• Yếu tố xã hội:
  • Áp lực xã hội về vẻ đẹp hình thể, đặc biệt là từ các phương tiện truyền thông, có thể khiến một số người cảm thấy tự ti về ngoại hình của mình và dễ bị rối loạn ăn uống.
• Yếu tố tâm lý:
  • Tiền sử gia đình: Những người có người thân (cha mẹ, anh chị em) mắc chứng rối loạn ăn uống có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
  • Sang chấn tâm lý: Các sự kiện đau buồn hoặc căng thẳng trong cuộc sống, chẳng hạn như bị lạm dụng, mất người thân, hoặc bị bắt nạt, có thể làm tăng nguy cơ phát triển 'ăn vô độ tâm thần'.
  • Lòng tự trọng thấp: Những người có lòng tự trọng thấp thường cảm thấy không hài lòng với bản thân và dễ bị ảnh hưởng bởi những lời chỉ trích hoặc so sánh tiêu cực.
  • Khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc: Một số người sử dụng việc ăn uống như một cách để đối phó với những cảm xúc tiêu cực, chẳng hạn như buồn bã, tức giận, hoặc lo lắng.
  • Bị cha mẹ hờ hững hoặc hắt hủi:
  • Dễ giận dữ, bốc đồng, cảm xúc không ổn định, thiếu kiềm chế.
  • Quá quan tâm đến hình dạng và cân nặng cơ thể.

Hành Vi và Biện Pháp Bù Trừ

• Trong cơn ăn vô độ, bệnh nhân thường ăn ngấu nghiến một lượng lớn thức ăn (thường là đồ ngọt hoặc giàu năng lượng) trong một khoảng thời gian ngắn (ví dụ: trong vòng 2 giờ) và cảm thấy mất kiểm soát hoàn toàn.
• Các biện pháp bù trừ cực đoan: Sau cơn ăn vô độ, bệnh nhân thường cảm thấy tội lỗi và xấu hổ, và cố gắng bù đắp bằng những hành vi không lành mạnh để tránh tăng cân:
  • Tự gây nôn: Đây là hành vi phổ biến nhất, bệnh nhân cố gắng nôn ra thức ăn sau khi ăn.
  • Lạm dụng thuốc xổ, thuốc lợi tiểu: Sử dụng các loại thuốc này để cố gắng loại bỏ calo và chất lỏng khỏi cơ thể.
  • Nhịn ăn: Bỏ bữa hoặc ăn rất ít trong một thời gian dài.
  • Tập thể dục quá mức: Tập thể dục cường độ cao trong thời gian dài để đốt cháy calo.

Biến Chứng

'Ăn vô độ tâm thần' có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng về sức khỏe thể chất và tinh thần, bao gồm:

• Mất nước.
• Rối loạn điện giải (đặc biệt là kali): Sự mất cân bằng điện giải có thể dẫn đến các vấn đề về tim mạch, yếu cơ, và thậm chí tử vong.
• Rối loạn thăng bằng kiềm toan.
• Rách dạ dày hoặc thực quản: Việc tự gây nôn thường xuyên có thể gây tổn thương cho thực quản và dạ dày.
• Các vấn đề về răng miệng: Axit trong chất nôn có thể làm mòn men răng, gây sâu răng và các vấn đề khác.
• Kinh nguyệt không đều hoặc mất kinh.
• Các vấn đề về tim mạch: 'Ăn vô độ tâm thần' có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, chẳng hạn như rối loạn nhịp tim và suy tim.

Các Rối Loạn Tâm Thần Kèm Theo

Bệnh nhân bị 'ăn vô độ tâm thần' thường có các rối loạn tâm thần khác đi kèm, làm phức tạp thêm quá trình điều trị:

• Trầm cảm.
• Rối loạn lưỡng cực.
• Rối loạn lo âu.
• Lạm dụng rượu hoặc ma túy.
• Rối loạn nhân cách.
• Rối loạn phân ly.

Điều Trị

Điều trị 'ăn vô độ tâm thần' thường bao gồm sự kết hợp của các phương pháp sau:

• Phục hồi hành vi ăn uống bình thường.
• Thay đổi nhận thức về hình ảnh bản thân.
• Điều trị các rối loạn tâm thần kết hợp.
• Các biện pháp:
  • Phục hồi rối loạn nước và điện giải.
  • Liệu pháp tâm lý:
    • Liệu pháp nhận thức hành vi (CBT): Giúp bệnh nhân nhận biết và thay đổi những suy nghĩ và hành vi tiêu cực liên quan đến ăn uống và hình ảnh cơ thể.
    • Liệu pháp phân tâm: Khám phá những vấn đề tâm lý sâu xa có thể góp phần gây ra rối loạn ăn uống.
    • Liệu pháp gia đình: Liên quan đến việc làm việc với gia đình của bệnh nhân để cải thiện giao tiếp và giải quyết các vấn đề có thể góp phần gây ra rối loạn ăn uống.
  • Thuốc:
    • Thuốc chống trầm cảm: Có thể giúp giảm các triệu chứng trầm cảm và lo âu thường đi kèm với 'ăn vô độ tâm thần'.
    • Thuốc chống lo âu.

Lưu ý quan trọng: Nếu bạn hoặc người thân đang gặp phải các dấu hiệu của 'ăn vô độ tâm thần', hãy tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia y tế (bác sĩ tâm thần, chuyên gia dinh dưỡng, nhà tâm lý học) để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Bài viết tham khảo thông tin từ Bác sĩ Lê Quốc Nam và các nguồn uy tín như Medscape, PubMed.