Hiểu Đúng Về 'Lờn Thuốc': Kháng Sinh và Các Loại Thuốc Khác
1. Thực Trạng Đáng Lo Ngại
Hiện nay, có một thực trạng đáng lo ngại là nhiều người bệnh tự ý mua thuốc, đặc biệt là kháng sinh và các loại thuốc an thần, để điều trị bệnh mà không có chỉ định của bác sĩ. Điều này không chỉ gây hại cho sức khỏe bản thân mà còn ảnh hưởng đến cộng đồng.
Tự ý mua kháng sinh mới nhất để điều trị bệnh lây qua đường tình dục: Thay vì đến các cơ sở y tế chuyên khoa để được thăm khám và điều trị đúng cách, một số người lại tự ý mua các loại kháng sinh mới nhất, được quảng cáo là hiệu quả, để điều trị các bệnh lây qua đường tình dục. Việc này không những không chữa khỏi bệnh mà còn có thể làm bệnh trở nên trầm trọng hơn, đồng thời góp phần làm gia tăng tình trạng kháng kháng sinh.
Tự ý sử dụng thuốc an thần, thuốc ngủ để điều trị mất ngủ: Mất ngủ là một vấn đề phổ biến, và nhiều người tìm đến các loại thuốc an thần, thuốc ngủ để giải quyết. Tuy nhiên, việc tự ý sử dụng các loại thuốc này, đặc biệt là trong thời gian dài, có thể dẫn đến nhiều tác dụng phụ nghiêm trọng, bao gồm lệ thuộc thuốc, suy giảm trí nhớ, và ảnh hưởng đến chức năng gan, thận.
2. 'Lờn Thuốc' Có Mấy Nghĩa?
Thuật ngữ 'lờn thuốc' được sử dụng khá phổ biến trong đời sống, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ ý nghĩa của nó. Trong y học, 'lờn thuốc' có thể được hiểu theo hai nghĩa chính:
Lờn thuốc kháng sinh: Đây là tình trạng vi khuẩn gây bệnh không còn nhạy cảm với thuốc kháng sinh. Điều này có nghĩa là thuốc kháng sinh không còn khả năng tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của vi khuẩn, khiến cho việc điều trị trở nên khó khăn và kéo dài.
Lờn thuốc do dung nạp: Đây là tình trạng cơ thể cần một liều lượng thuốc cao hơn so với trước đây để đạt được hiệu quả tương tự. Tình trạng này thường xảy ra với các loại thuốc gây nghiện, thuốc an thần, và một số loại thuốc giảm đau.
3. Lờn Thuốc Kháng Sinh: Vi Khuẩn Biến Đổi
- Vi khuẩn tìm cách tồn tại khi bị kháng sinh tấn công: Khi vi khuẩn bị tấn công bởi kháng sinh, chúng không hề 'chịu thua' một cách dễ dàng. Thay vào đó, chúng sẽ tìm mọi cách để tồn tại và phát triển. Một trong những cách phổ biến nhất là biến đổi cấu trúc của mình để kháng lại tác dụng của thuốc. Ví dụ, chúng có thể tạo ra các enzyme phá hủy thuốc kháng sinh, hoặc thay đổi các vị trí mà thuốc kháng sinh gắn vào.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), kháng kháng sinh là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe toàn cầu, an ninh lương thực và phát triển hiện nay [^1^].
- Vấn nạn lao đa kháng thuốc và siêu kháng thuốc: Lao là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, và việc điều trị lao đòi hỏi sử dụng nhiều loại thuốc kháng sinh trong thời gian dài. Tuy nhiên, do tình trạng kháng kháng sinh ngày càng gia tăng, chúng ta đang phải đối mặt với những chủng vi khuẩn lao kháng lại nhiều loại thuốc, thậm chí là tất cả các loại thuốc hiện có. Đây là một thách thức lớn đối với ngành y tế, đòi hỏi phải có những biện pháp can thiệp mạnh mẽ và hiệu quả.
4. Lờn Thuốc Do Dung Nạp: Cơ Thể Thay Đổi
Cần tăng liều để thuốc có tác dụng: Khi cơ thể sử dụng một loại thuốc trong thời gian dài, các thụ thể (receptors) của thuốc trên tế bào có thể trở nên ít nhạy cảm hơn. Điều này có nghĩa là cần một lượng thuốc lớn hơn để gắn vào các thụ thể này và tạo ra tác dụng mong muốn. Đây là cơ chế chính gây ra tình trạng lờn thuốc do dung nạp.
Thường gặp ở thuốc gây nghiện, thuốc an thần: Tình trạng lờn thuốc do dung nạp thường gặp ở các loại thuốc gây nghiện như opioid, heroin, và các loại thuốc an thần như benzodiazepine. Khi sử dụng các loại thuốc này trong thời gian dài, người bệnh có thể phải tăng liều liên tục để đạt được hiệu quả giảm đau hoặc an thần mong muốn. Điều này dẫn đến nguy cơ quá liều và các tác dụng phụ nghiêm trọng khác.
5. Giải Pháp?
Để hạn chế tình trạng lờn thuốc, cần tuân thủ các nguyên tắc sau:
Sử dụng thuốc khi thật sự cần thiết, theo hướng dẫn của bác sĩ: Không tự ý mua thuốc và sử dụng khi chưa có chỉ định của bác sĩ. Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng bệnh và kê đơn thuốc phù hợp, đồng thời hướng dẫn cách sử dụng thuốc đúng cách.
Không lạm dụng, không sử dụng bừa bãi: Không sử dụng thuốc quá liều, không kéo dài thời gian sử dụng thuốc khi không cần thiết. Việc lạm dụng thuốc không chỉ làm tăng nguy cơ gặp phải các tác dụng phụ mà còn góp phần làm gia tăng tình trạng kháng thuốc.
Tuân thủ liều lượng và thời gian dùng thuốc: Uống thuốc đúng liều, đúng thời gian theo chỉ dẫn của bác sĩ. Không tự ý tăng hoặc giảm liều, không tự ý ngừng thuốc khi chưa có ý kiến của bác sĩ.
Thay thuốc khác khi cần thiết: Nếu thuốc không còn hiệu quả hoặc gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng, hãy thông báo cho bác sĩ để được tư vấn và thay đổi thuốc phù hợp.
Tài liệu tham khảo: [^1^]: World Health Organization. (2020). Antimicrobial resistance.
