Ngộ độc củ Bán hạ ở trẻ em: Nguyên nhân, triệu chứng và cách xử trí
Ca bệnh điển hình
Sáng ngày 29/8, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM) tiếp nhận hai bé trai, Lê Viết L. (11 tuổi) và Lê Phước P. (7 tuổi, ngụ Quận 12), nhập viện trong tình trạng "á khẩu" do ăn củ Bán hạ. Sau khi được các bác sĩ cấp cứu và điều trị giải độc, hai bé đã hồi phục và có thể nói chuyện trở lại. Đây là một lời cảnh báo cho các bậc phụ huynh về sự nguy hiểm của việc trẻ nhỏ ăn phải các loại cây dại có chứa độc tố.
Cây Bán hạ
Tên gọi và đặc điểm
Cây Bán hạ, còn được gọi là củ chóc hoặc cây chóc chuột, thuộc họ Ráy (Araceae). Đây là loại cây thân củ, có những đặc điểm sau:
- Hình dạng: Củ hình tròn hoặc tròn dẹt.
- Lá: Cuống lá dài, mỗi mùa xuân mọc 1-2 lá, dài từ 3-33cm. Lá đơn chia thành 3 thùy, hình dạng lá thay đổi theo tuổi cây. Khi cây còn nhỏ, lá có hình trứng hoặc hình tim, đuôi nhọn, mép lá nguyên hoặc hơi lượn sóng, gốc lá hình mũi tên. Cây 2-3 tuổi lá có 3 thùy, hình bầu dục hoặc hình kim phình ở giữa, hai đầu nhọn.
- Hoa: Cây 2-3 tuổi mới có hoa, hoa hình bông nở vào đầu mùa hạ. Hoa có bao lớn màu xanh, bên trong có hoa tự. Hoa cái mọc ở phía dưới, màu xanh nhạt, hoa đực mọc ở bên trên, màu trắng, đoạn trên cong, hoa đài nhỏ.
- Quả: Quả mọng hình bầu dục, dạng trứng.
Độc tố
Cây Bán hạ chứa chất độc calcium oxalate, đặc biệt là loại calcium oxalate không tan hình bó kim. Chất độc này tập trung nhiều ở củ.
Cơ chế gây độc
Khi ăn củ Bán hạ sống hoặc nhai nát bất kỳ bộ phận nào của cây, các tinh thể calcium oxalate hình kim sẽ высвобождать và tác động lên niêm mạc miệng, môi, lưỡi. Các tinh thể này gây ra phản ứng viêm và kích ứng mạnh.
Triệu chứng ngộ độc
Các triệu chứng ngộ độc củ Bán hạ thường xuất hiện nhanh chóng sau khi ăn hoặc nhai cây, bao gồm:
- Tại chỗ:
- Cảm giác tê chích ở lưỡi, đau rát miệng.
- Sưng môi, miệng, lưỡi, gây khó khăn khi nói.
- Toàn thân:
- Khó nuốt.
- Khó thở (trong trường hợp nặng, do sưng phù đường thở).
- Chảy nước miếng nhiều.
- Nôn ói.
- Miệng không há được, không nói được (á khẩu).
Xử trí
Khi phát hiện trẻ ăn phải củ Bán hạ, cần nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để được xử trí kịp thời. Các biện pháp điều trị có thể bao gồm:
- Rửa sạch miệng: Rửa kỹ miệng bằng nước sạch để loại bỏ bớt chất độc.
- Sử dụng thuốc:
- Thuốc kháng histamin để giảm sưng và phản ứng dị ứng.
- Thuốc giảm đau nếu trẻ bị đau rát nhiều.
- Hỗ trợ hô hấp: Trong trường hợp trẻ khó thở, có thể cần hỗ trợ hô hấp bằng oxy hoặc đặt nội khí quản.
- Theo dõi: Theo dõi sát các dấu hiệu sinh tồn và tình trạng của trẻ.
Lưu ý phòng ngừa
- Không ăn sống: Củ Bán hạ dùng sống có độc, cần được chế biến kỹ lưỡng trước khi sử dụng (nếu có mục đích y học).
- Giáo dục trẻ: Dạy trẻ không ăn các loại cây dại, đặc biệt là những loại có hình dạng lạ hoặc màu sắc bắt mắt.
- Kiểm soát môi trường: Loại bỏ cây Bán hạ khỏi khu vực vui chơi của trẻ em để tránh nguy cơ ngộ độc.
Lưu ý quan trọng: Thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo. Khi nghi ngờ ngộ độc, cần đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị kịp thời. Không tự ý chữa trị tại nhà.
Nguồn tham khảo:
- Bách khoa toàn thư
- Thông tin từ bệnh viện Nhi Đồng 1 TP.HCM
- https://www.vinmec.com/vi/tin-tuc/thong-tin-suc-khoe/tre-bi-ngo-doc-cay-co-nen-lam-gi/
- https://bvndtp.org.vn/bai-viet/goc-y-khoa/cap-cuu-ngo-doc-thuc-vat
