Ung thư: Có thể phòng ngừa
Tình hình ung thư đáng báo động
- Số lượng bệnh nhân ung thư trên toàn thế giới tăng đều mỗi năm: Theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), số người mắc ung thư liên tục tăng từ 6 triệu người năm 1975 lên 11 triệu người năm 2002. Điều này cho thấy ung thư đang trở thành một gánh nặng lớn cho sức khỏe cộng đồng trên toàn cầu.
- Tại Việt Nam, các bệnh ung thư thường gặp ở nam giới là phổi, gan, dạ dày và ruột già: GS. Nguyễn Chấn Hùng cho biết, tại Hà Nội và TP.HCM, ung thư phổi, gan, dạ dày và đại trực tràng là những loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới. Điều này phản ánh sự khác biệt về cơ cấu bệnh tật giữa các giới tính.
- Ung thư phổi liên quan đến hút thuốc lá, ung thư gan liên quan đến viêm gan siêu vi, ung thư dạ dày liên quan đến thói quen ăn đồ muối chua: Các yếu tố nguy cơ này đã được chứng minh qua nhiều nghiên cứu khoa học. Hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu gây ung thư phổi. Viêm gan siêu vi B và C làm tăng nguy cơ ung thư gan. Thói quen ăn đồ muối chua, lên men có thể gây ung thư dạ dày do chứa các chất gây ung thư như nitrosamine.
- Ung thư đại trực tràng gia tăng do chế độ ăn nhiều đồ ăn nhanh và ít rau quả: Chế độ ăn uống kiểu phương Tây với nhiều đồ ăn nhanh, thịt đỏ, chất béo và ít chất xơ làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Chất xơ từ rau quả giúp bảo vệ niêm mạc ruột và giảm nguy cơ mắc bệnh.
- Ở phụ nữ, ung thư vú là loại thường gặp nhất ở Hà Nội, còn ở TP.HCM, ung thư cổ tử cung thường gặp sau ung thư vú: Sự khác biệt này có thể do nhiều yếu tố như thói quen sinh hoạt, tình trạng vệ sinh và tiếp cận dịch vụ y tế khác nhau giữa các vùng miền.
Các biện pháp phòng ngừa ung thư
- Phòng chống tác hại của thuốc lá: Đây là biện pháp phòng ngừa ung thư hiệu quả nhất, đặc biệt là ung thư phổi, miệng, họng, thực quản và bàng quang. Cai thuốc lá không chỉ giảm nguy cơ mắc ung thư mà còn cải thiện sức khỏe tổng thể.
- Loại bỏ viêm gan siêu vi bằng cách điều trị và chủng ngừa: Tiêm vắc-xin phòng viêm gan B là biện pháp phòng ngừa ung thư gan hiệu quả. Điều trị viêm gan C cũng giúp giảm nguy cơ tiến triển thành xơ gan và ung thư gan.
- Chế độ dinh dưỡng nhiều rau quả và thức ăn tươi giúp phòng ngừa ung thư dạ dày và đại trực tràng: Chế độ ăn uống lành mạnh, giàu chất xơ, vitamin và khoáng chất giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và giảm nguy cơ ung thư.
- Phát hiện sớm và điều trị tốt ung thư vú và ung thư cổ tử cung ở phụ nữ: Tầm soát ung thư vú bằng chụp nhũ ảnh và khám vú định kỳ giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường. Xét nghiệm Pap smear giúp phát hiện sớm các tế bào ung thư cổ tử cung.
Bốn nguyên nhân chính gây ung thư
- Thuốc lá: Gây ra phần lớn các ca ung thư phổi ở cả nam và nữ. Theo ước tính, thuốc lá là nguyên nhân của 85% số ca ung thư phổi ở nam giới và 47% ở nữ giới vào năm 2000. Khói thuốc lá chứa hơn 60 chất gây ung thư đã được xác định.
- Di truyền: Các yếu tố di truyền có thể chiếm một phần nhỏ trong tổng số ca ung thư vú. Các gen BRCA1 và BRCA2 bị đột biến làm tăng đáng kể nguy cơ mắc ung thư vú và ung thư buồng trứng.
- Chế độ ăn uống: Tiêu thụ nhiều thịt, mỡ động vật và thiếu chất xơ làm tăng nguy cơ ung thư đại trực tràng. Nhiễm H.pylori và thói quen ăn đồ muối làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày. Các loại thực phẩm chế biến sẵn, đồ ăn nhanh cũng có liên quan đến tăng nguy cơ ung thư.
- Các tác nhân sinh học: Virus HBV, HCV và HPV là nguyên nhân gây ra nhiều loại ung thư gan và cổ tử cung. Vi khuẩn H.pylori gây viêm loét dạ dày tá tràng và tăng nguy cơ ung thư dạ dày.
Các yếu tố nguy cơ ung thư
- Khói thuốc lá: Chứa hơn 60 chất gây ung thư, gây ra nhiều loại ung thư khác nhau. Khói thuốc lá không chỉ ảnh hưởng đến người hút mà còn gây hại cho những người xung quanh (hút thuốc lá thụ động).
- Chế độ ăn uống: Thức ăn muối mặn, nhiều thịt đỏ, mỡ béo, ít rau quả tươi, thức ăn nhanh làm tăng nguy cơ ung thư dạ dày, ung thư ruột. Nên ăn nhiều rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế đồ chế biến sẵn.
- Tác nhân sinh học: Virus và vi khuẩn (HPV, HBV, HCV, H.pylori…) gây ra nhiều loại ung thư. Tiêm vắc-xin phòng HPV và viêm gan B là biện pháp phòng ngừa hiệu quả.
- Bức xạ cực tím: Gây ung thư da. Nên hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời gay gắt và sử dụng kem chống nắng khi ra ngoài.
Nguồn tham khảo:
- Tổ chức Y tế Thế giới (WHO): www.who.int
- Hội Ung thư Việt Nam: vnah.org.vn
- Thư viện Y học Quốc gia Hoa Kỳ (PubMed): pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
