Viêm Họng Mạn Tính: Giải Pháp Từ Đông Y
Tổng Quan
Viêm họng mạn tính (VHMT) là một vấn đề sức khỏe phổ biến, đặc biệt vào mùa đông và mùa xuân ở Việt Nam. Bệnh này thường dai dẳng và khó chữa dứt điểm, gây ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Theo thống kê từ Bộ Y Tế, tỷ lệ người mắc các bệnh về đường hô hấp, trong đó có viêm họng mạn tính, có xu hướng gia tăng trong những năm gần đây, đặc biệt ở các thành phố lớn nơi có mức độ ô nhiễm không khí cao.
Các phương pháp điều trị thông thường như sử dụng kháng sinh, đốt hạt, hoặc cắt amidan thường chỉ tập trung vào việc giảm triệu chứng tạm thời mà không giải quyết được căn nguyên của bệnh. Do đó, bệnh dễ tái phát mỗi khi thời tiết thay đổi hoặc khi cơ thể suy yếu.
Phương Pháp Điều Trị Đông Y
Đông y, với cách tiếp cận toàn diện, chú trọng vào việc tăng cường sức đề kháng của cơ thể để phòng ngừa và điều trị VHMT. Thay vì chỉ tập trung vào việc loại bỏ triệu chứng, Đông y hướng đến việc cân bằng âm dương, điều hòa khí huyết, và củng cố chức năng của các tạng phủ để cơ thể tự phục hồi.
Trong Đông y, VHMT được gọi là chứng 'mạn hầu tý', có nghĩa là tình trạng nghẽn tắc ở cổ họng kéo dài. Theo quan điểm của Đông y, nguyên nhân dẫn đến 'mạn hầu tý' chủ yếu là do:
- Phế thận âm hư: Sự suy giảm phần âm của hai tạng Phế và Thận, gây ra tình trạng khô nóng, thiếu tân dịch.
- Tỳ vị hư nhược: Chức năng tiêu hóa và hấp thụ của Tỳ Vị bị suy yếu, dẫn đến cơ thể không được cung cấp đủ dưỡng chất.
- Thận dương hư suy: Sự thiếu hụt phần dương của tạng Thận, tức là 'mệnh môn hỏa', nguồn năng lượng cơ bản của cơ thể.
Nguyên tắc điều trị cốt lõi của Đông y trong trường hợp VHMT là 'Phù chính dĩ cố bản', nghĩa là tăng cường sức đề kháng (chính khí) để củng cố sức khỏe toàn thân (cố bản). Khi sức đề kháng của cơ thể được nâng cao, các yếu tố gây bệnh sẽ khó xâm nhập và gây hại, đồng thời cơ thể sẽ có khả năng tự phục hồi.
Các Thể Bệnh và Bài Thuốc Tương Ứng
Để điều trị VHMT một cách hiệu quả theo nguyên tắc 'Biện chứng thi trị' của Đông y, việc xác định thể bệnh cụ thể là rất quan trọng. Dưới đây là một số thể bệnh thường gặp và các bài thuốc tương ứng:
Phế thận âm hư:
- Triệu chứng: Họng khô, ngứa, nóng rát, cảm giác đau nhấm nhói. Niêm mạc họng hơi sưng hoặc sần sùi, có màu đỏ thẫm. Trong trường hợp nặng, các nang lymphô có thể quá phát thành những dải sùi đỏ chạy dọc theo hai trụ sau của amidan. Người bệnh có thể kèm theo các triệu chứng như ho khan ít đờm, gò má ửng đỏ vào buổi chiều, lòng bàn chân bàn tay bốc nóng, mất ngủ, mộng nhiều, mắt hoa, tai ù, lưng mỏi gối yếu, chất lưỡi đỏ khô, mạch nhỏ và nhanh.
- Bài thuốc: Dưỡng âm thanh phế thang
- Thành phần: Sinh địa 16g, huyền sâm 12g, mạch môn đông 10g, đan bì 8g, bạch thược 8g, bối mẫu 8g, cam thảo 6g, bạc hà 6g (cho vào sau). Sắc 2 nước, chia ra uống trong ngày.
- Tác dụng: Dưỡng âm (nuôi dưỡng phần âm), thanh phế (mát tạng phế) và lợi hầu (khai thông họng, đường hô hấp trên).
Tỳ vị hư nhược:
- Triệu chứng: Họng khô, ngứa, có cảm giác dị vật vướng ở bên trong. Niêm mạc họng hơi sưng, tấy đỏ, nang lymphô ở thành sau họng sùi dầy. Người bệnh có thể kèm theo các triệu chứng toàn thân như mặt vàng sạm, người mệt mỏi, hơi thở yếu, kém ăn, bụng đầy trướng, đại tiện lỏng hoặc táo, chất lưỡi nhạt hoặc có vết răng, rêu lưỡi mỏng, mạch hoãn nhược (chậm yếu).
- Bài thuốc: Kiện tỳ ích khí thang
- Thành phần: Hoàng kỳ 24g, đẳng sâm 15g, bạch truật 10g, đương quy 10g, cam thảo (nướng) 6g, trần bì 9g, thăng ma 6g, sài hồ 6g, cát cánh 10g. Sắc 2-3 nước, chia ra uống trong ngày.
- Tác dụng: Bổ trung ích khí, thăng thanh lợi hầu.
Thận dương hư suy:
- Triệu chứng: Họng khô nhưng không thích uống nước, họng hơi đau, có cảm giác dị vật vướng ở bên trong, niêm mạc họng xơ hóa, khô mỏng và teo lại. Người bệnh có thể kèm theo các triệu chứng toàn thân như sắc mặt nhợt, tai ù, mắt hoa, lưng mỏi gối yếu, chân tay lạnh, chịu lạnh kém; chất lưỡi nhợt, rìa lưỡi có vết răng, rêu lưỡi trắng ẩm, mạch trầm tế nhược (chìm, nhỏ, yếu).
- Bài thuốc: Ôn thận thang
- Thành phần: Thục địa 24g, sơn thù du 12g, sơn dược 12g, trạch tả 9g, đan bì 9g, phục linh 9g, quế chi 3g, phụ tử 3g. Sắc 3 nước, chia ra uống trong ngày. Trước khi nấu nước đầu, sắc phụ tử trước ít nhất 1 giờ, sau đó cho các vị thuốc còn lại vào cùng sắc.
- Tác dụng: Ôn bổ thận dương.
Lưu ý: Tất cả các bài thuốc trên đều sử dụng theo từng liệu trình: Uống liên tục 7-10 ngày, nghỉ 3 ngày, lại uống tiếp đến khi khỏi bệnh.
Nghiệm Phương (Bài Thuốc Kinh Nghiệm)
Ngoài các bài thuốc cổ phương, còn có một số 'nghiệm phương' - những bài thuốc được truyền miệng và đã được một số người sử dụng có kết quả tốt:
Mộc hồ điệp (Hạt núc nác):
- Mộc hồ điệp là hạt của cây núc nác (Oroxylum indicum (L.) Vent ), một loài cây mọc hoang phổ biến ở Việt Nam. Theo Đông y, mộc hồ điệp có vị hơi đắng, ngọt, tính mát, có tác dụng thanh phế tiêu viêm, lợi yết hầu, sơ can hòa vị.
- Bài thuốc 1: Mộc hồ điệp 10g, bạc hà 3g, huyền sâm 10g, mạch đông 10g, mật ong 20g. Các vị thuốc thêm nước đun sôi nhỏ lửa 15 phút, chắt lấy nước, hòa mật ong vào, đun sôi lại là được. Chia ra nhiều lần uống, uống ấm.
- Bài thuốc 2: Mộc hồ điệp 6g, đông qua nhân (hạt bí đao) 10g, thêm chút đường trắng, sắc nước uống.
Kha tử (quả chiêu liêu):
- Kha tử là quả chín của cây kha tử, còn gọi là cây 'chiêu liêu' (Terminalia chebula Retz..), một loài cây mọc hoang nhiều nơi ở miền Nam Việt Nam. Theo Đông y, kha tử có vị đắng, chua, chát, tính bình, có tác dụng sáp trường chỉ tả, liễm phế lợi hầu.
- Cách dùng: Lấy thịt quả kha tử giã dập, rồi ngậm để chữa đau cổ họng, ho, mất tiếng.
- Bài thuốc 1: Kha tử 10g, đẳng sâm 20g, gạo tẻ sao cháy vàng 30g, thêm 4 bát nước, nấu còn 1 bát, uống thay trà trong ngày.
- Bài thuốc 2: Kha tử 5g, cát cánh 3g, cam thảo 5g; Thêm 200ml nước, sắc còn 100ml; Chia 2 lần uống trong ngày, vào sáng sớm và chiều tối.
Lưu Ý
- Điều trị VHMT là một quá trình lâu dài, đòi hỏi sự kiên trì và tuân thủ theo hướng dẫn của thầy thuốc.
- Để đạt được hiệu quả tốt nhất, người bệnh nên tìm đến các phòng khám Đông y uy tín để được chẩn đoán và kê đơn phù hợp với tình trạng bệnh và thể chất của mình. Việc tự ý sử dụng thuốc có thể gây ra những tác dụng không mong muốn.
