Mùa hè tiềm ẩn nhiều rủi ro sức khỏe như bệnh hô hấp, ung thư da, đột quỵ, ngộ độc thực phẩm. Cần chủ động phòng ngừa bằng cách giữ vệ sinh, bảo vệ da khỏi nắng, ăn uống an toàn, và quan hệ tình dục lành mạnh để có một mùa hè khỏe mạnh.

Mùa Hè và 10 Rủi Ro Sức Khỏe Cần Lưu Ý

Mùa hè, với thời tiết nóng bức và nhiều hoạt động ngoài trời, có thể mang đến những rủi ro tiềm ẩn cho sức khỏe. Việc hiểu rõ và chủ động phòng ngừa là rất quan trọng. Dưới đây là 10 vấn đề sức khỏe thường gặp trong mùa hè và các biện pháp phòng tránh hiệu quả, dựa trên thông tin từ Bộ Y Tế và các nguồn y khoa uy tín.

1. Bệnh về đường hô hấp

• Nguyên nhân:
  • Ô nhiễm môi trường gia tăng: Nắng nóng tạo điều kiện cho các chất ô nhiễm tích tụ, đặc biệt ở các khu đô thị và khu công nghiệp. Bụi mịn, khí thải từ xe cộ và hoạt động sản xuất là những tác nhân gây kích ứng đường hô hấp.
  • Thời tiết thay đổi thất thường: Sự biến đổi nhiệt độ đột ngột cũng làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện cho virus và vi khuẩn tấn công.
• Các bệnh thường gặp: Hen phế quản, viêm phế quản, viêm phổi.
• Đối tượng dễ mắc:
  • Người già: Hệ miễn dịch suy yếu, dễ bị ảnh hưởng bởi các yếu tố môi trường.
  • Trẻ em: Hệ hô hấp chưa phát triển hoàn thiện, dễ bị kích ứng.
  • Người có bệnh hô hấp mãn tính: Tình trạng bệnh có thể trở nên nghiêm trọng hơn.
• Phòng ngừa:
  • Vệ sinh môi trường:
    • Giữ nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát.
    • Hạn chế sử dụng các thiết bị tạo khói, bụi.
    • Trồng cây xanh để cải thiện chất lượng không khí.
  • Hạn chế ra ngoài khi ô nhiễm:
    • Theo dõi thông tin về chất lượng không khí.
    • Đeo khẩu trang khi ra ngoài, đặc biệt vào giờ cao điểm và tại các khu vực ô nhiễm.
  • Tăng cường sức đề kháng:
    • Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng.
    • Uống nhiều nước.
    • Tập thể dục thường xuyên.
    • Tiêm phòng cúm và các bệnh hô hấp khác theo khuyến cáo của Bộ Y Tế.

2. Ung thư da

• Nguyên nhân:
  • Tiếp xúc ánh nắng mặt trời quá nhiều: Tia cực tím (UV) trong ánh nắng mặt trời là tác nhân chính gây tổn thương tế bào da, dẫn đến ung thư.
  • Sử dụng giường tắm nắng: Tương tự như ánh nắng mặt trời, giường tắm nắng cũng phát ra tia UV gây hại.
• Đối tượng dễ mắc:
  • Người làm việc ngoài trời: Tiếp xúc với ánh nắng mặt trời trong thời gian dài.
  • Người có làn da trắng: Da ít sắc tố melanin, khả năng bảo vệ da khỏi tia UV kém.
  • Người trên 50 tuổi: Da lão hóa, khả năng phục hồi kém.
  • Người có tiền sử gia đình mắc ung thư da: Yếu tố di truyền làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
  • Người có nhiều nốt ruồi: Một số loại nốt ruồi có thể phát triển thành ung thư.
• Phòng ngừa:
  • Kiểm tra da thường xuyên:
    • Tự kiểm tra da hàng tháng để phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như nốt ruồi mới, thay đổi về kích thước, hình dạng, màu sắc của nốt ruồi cũ, hoặc các vết loét không lành.
    • Khám da định kỳ với bác sĩ da liễu, đặc biệt nếu có yếu tố nguy cơ cao.
  • Mặc đồ bảo hộ:
    • Đội mũ rộng vành, đeo kính râm khi ra ngoài.
    • Mặc quần áo dài tay, chất liệu chống nắng.
  • Sử dụng kem chống nắng:
    • Chọn kem chống nắng có chỉ số SPF (Sun Protection Factor) từ 30 trở lên và PA (Protection Grade of UVA rays) từ ++ trở lên.
    • Thoa kem chống nắng đều khắp cơ thể 30 phút trước khi ra ngoài.
    • Thoa lại kem chống nắng sau mỗi 2 giờ, hoặc sau khi bơi lội hoặc đổ mồ hôi nhiều.
  • Tránh nắng gắt:
    • Hạn chế ra ngoài trời nắng từ 10 giờ sáng đến 4 giờ chiều, khi cường độ tia UV mạnh nhất.

3. Bệnh đột quỵ

• Nguyên nhân:
  • Thời tiết nóng nực: Nhiệt độ cao làm tăng nguy cơ mất nước, gây rối loạn điện giải, tăng độ nhớt máu, dẫn đến hình thành cục máu đông.
  • Mất nước: Khi cơ thể thiếu nước, máu trở nên đặc hơn, làm tăng áp lực lên tim và mạch máu.
  • Thay đổi huyết áp: Thời tiết nóng có thể gây giãn mạch, làm giảm huyết áp. Cơ thể phải tăng cường hoạt động để duy trì huyết áp ổn định, gây căng thẳng cho hệ tim mạch.
• Dấu hiệu:
  • Lẫn lộn, mất ý thức: Do thiếu oxy lên não.
  • Khó thở, thở nhanh: Cơ thể cố gắng bù đắp lượng oxy thiếu hụt.
  • Ngừng mồ hôi: Cơ thể mất khả năng điều hòa nhiệt độ.
  • Mạch nhanh: Tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đi khắp cơ thể.
  • Yếu liệt tay chân: Mất khả năng vận động ở một bên cơ thể.
  • Khó nói, nói ngọng: Khó khăn trong việc diễn đạt ngôn ngữ.
  • Đau đầu dữ dội: Cơn đau đầu xuất hiện đột ngột và dữ dội.
• Xử trí:
  • Gọi cấp cứu ngay lập tức (115): Thời gian là yếu tố quan trọng trong điều trị đột quỵ. Càng được can thiệp sớm, khả năng phục hồi càng cao.
  • Trong khi chờ cấp cứu:
    • Đặt bệnh nhân nằm nghiêng, đầu cao khoảng 30 độ.
    • Nới lỏng quần áo.
    • Theo dõi nhịp thở và mạch.
    • Không cho bệnh nhân ăn hoặc uống bất cứ thứ gì.
  • Đưa vào viện ngay: Bệnh nhân cần được đưa đến bệnh viện có chuyên khoa đột quỵ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
• Phòng ngừa:
  • Uống đủ nước: Duy trì lượng nước cần thiết cho cơ thể, đặc biệt trong thời tiết nóng.
  • Tránh hoạt động gắng sức: Hạn chế các hoạt động thể lực quá sức trong thời tiết nắng nóng.
  • Kiểm soát huyết áp: Nếu có tiền sử cao huyết áp, cần tuân thủ điều trị và kiểm tra huyết áp thường xuyên.
  • Chế độ ăn uống lành mạnh: Ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế đồ ăn nhiều muối, chất béo.
  • Không hút thuốc lá: Hút thuốc lá làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và đột quỵ.

4. Nhiễm độc thực phẩm

• Nguyên nhân:
  • Thực phẩm dễ ôi thiu: Nhiệt độ cao tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển mạnh mẽ trong thực phẩm.
  • Vệ sinh kém: Không rửa tay sạch sẽ trước khi ăn, chế biến thực phẩm không đảm bảo vệ sinh.
  • Bảo quản không đúng cách: Thực phẩm không được bảo quản ở nhiệt độ thích hợp.
• Phòng ngừa:
  • Vệ sinh an toàn thực phẩm:
    • Rửa tay sạch sẽ trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh.
    • Rửa sạch rau củ quả trước khi chế biến.
    • Sử dụng dao thớt riêng cho thực phẩm sống và chín.
  • Ăn chín uống sôi:
    • Nấu chín kỹ thực phẩm, đặc biệt là thịt, cá, trứng.
    • Uống nước đun sôi để nguội.
    • Không ăn tiết canh, gỏi cá, nem chua sống.
  • Bảo quản thực phẩm đúng cách:
    • Bảo quản thực phẩm trong tủ lạnh ở nhiệt độ thích hợp.
    • Không để thực phẩm ở nhiệt độ phòng quá 2 giờ.
    • Sử dụng hộp đựng thực phẩm kín để tránh nhiễm khuẩn.
  • Chọn thực phẩm tươi ngon:
    • Kiểm tra kỹ hạn sử dụng của thực phẩm.
    • Chọn mua thực phẩm ở những cửa hàng uy tín.
    • Không mua thực phẩm có dấu hiệu ôi thiu, mốc hỏng.
• Xử trí:
  • Báo cơ quan chức năng: Thông báo cho cơ quan y tế địa phương để có biện pháp xử lý kịp thời.
  • Đưa đi cấp cứu: Nếu có các triệu chứng nghiêm trọng như nôn mửa nhiều, tiêu chảy nặng, đau bụng dữ dội, sốt cao, cần đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị.

5. Bệnh về mắt

• Nguyên nhân:
  • Tia cực tím UV: Tiếp xúc trực tiếp với tia UV có thể gây tổn thương giác mạc, thủy tinh thể và võng mạc.
  • Khói bụi: Bụi bẩn và các chất ô nhiễm trong không khí có thể gây kích ứng mắt, viêm kết mạc.
• Phòng ngừa:
  • Đeo kính chống tia UV:
    • Chọn kính có khả năng chống 100% tia UVA và UVB.
    • Đeo kính khi ra ngoài trời nắng, đặc biệt vào giờ cao điểm.
  • Rửa mắt thường xuyên:
    • Sử dụng nước muối sinh lý để rửa mắt hàng ngày.
    • Rửa mắt ngay khi bị bụi bẩn hoặc dị vật rơi vào.
  • Tránh dụi mắt:
    • Dụi mắt có thể làm tổn thương giác mạc và gây nhiễm trùng.
    • Nếu mắt bị ngứa, hãy rửa sạch tay và chườm lạnh.
  • Khám mắt định kỳ:
    • Kiểm tra mắt định kỳ 6 tháng/lần để phát hiện sớm các bệnh về mắt.

6. Tai nạn giao thông

• Nguyên nhân:
  • Mệt mỏi, buồn ngủ: Thời tiết nóng nực khiến cơ thể mất nước và điện giải, dẫn đến mệt mỏi, buồn ngủ, làm giảm khả năng tập trung khi lái xe.
  • Say rượu bia: Rượu bia làm giảm khả năng phán đoán và phản xạ, tăng nguy cơ gây tai nạn.
  • Vi phạm luật giao thông: Chạy quá tốc độ, vượt đèn đỏ, không đội mũ bảo hiểm.
• Phòng ngừa:
  • Không uống rượu bia khi lái xe: Tuân thủ quy định của pháp luật về nồng độ cồn khi lái xe.
  • Nghỉ ngơi đầy đủ: Đảm bảo ngủ đủ giấc trước khi lái xe đường dài.
  • Đi trên tuyến đường an toàn: Chọn những tuyến đường có mật độ giao thông thấp, tránh đi vào giờ cao điểm.
  • Không lái xe sau nửa đêm: Ban đêm tầm nhìn hạn chế, dễ gây tai nạn.
  • Kiểm tra xe trước khi khởi hành: Đảm bảo xe hoạt động tốt, lốp đủ áp suất, đèn chiếu sáng đầy đủ.

7. Chết đuối

• Nguyên nhân:
  • Không biết bơi: Thiếu kỹ năng bơi lội là nguyên nhân hàng đầu gây chết đuối.
  • Tắm ở nơi nguy hiểm: Tắm ở sông, hồ, ao sâu, có dòng chảy xiết, không có người cứu hộ.
  • Chủ quan, bất cẩn: Không trang bị áo phao khi đi thuyền, canô, không giám sát trẻ em khi tắm.
• Đối tượng dễ mắc:
  • Trẻ em: Trẻ em hiếu động, thích khám phá, chưa nhận thức được hết sự nguy hiểm.
  • Người lớn không biết bơi: Không có kỹ năng tự cứu mình khi gặp sự cố.
• Phòng ngừa:
  • Dạy bơi cho trẻ em: Trang bị kỹ năng bơi lội cho trẻ từ sớm.
  • Chọn địa điểm bơi an toàn: Chỉ tắm ở những nơi có người cứu hộ, có biển báo độ sâu, không có dòng chảy xiết.
  • Mặc áo phao khi tham gia giao thông đường thủy: Đảm bảo an toàn khi đi thuyền, canô.
  • Giám sát trẻ em khi tắm: Luôn để mắt đến trẻ em khi ở gần nước, không để trẻ tắm một mình.
  • Không bơi khi say rượu bia: Rượu bia làm giảm khả năng kiểm soát và phản xạ, tăng nguy cơ chết đuối.

8. Khát, quá nhiệt

• Nguyên nhân:
  • Nắng nóng: Nhiệt độ cao làm cơ thể mất nước nhanh chóng qua mồ hôi.
  • Hoạt động thể lực: Vận động nhiều làm tăng nhu cầu nước của cơ thể.
  • Uống không đủ nước: Không bù đắp lượng nước mất đi.
• Dấu hiệu:
  • Buồn nôn, chóng mặt: Do thiếu nước và điện giải.
  • Đau đầu: Mất nước làm giảm lưu lượng máu lên não.
  • Tim nhanh: Tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu đi khắp cơ thể.
  • Chuột rút: Do mất điện giải.
  • Da khô, môi khô: Dấu hiệu của mất nước.
• Phòng ngừa:
  • Uống đủ nước:
    • Uống ít nhất 2 lít nước mỗi ngày, hoặc nhiều hơn nếu hoạt động nhiều.
    • Uống nước lọc, nước trái cây, nước điện giải.
  • Làm việc nơi mát mẻ:
    • Tránh làm việc ngoài trời nắng nóng.
    • Nếu phải làm việc ngoài trời, hãy nghỉ ngơi thường xuyên trong bóng râm.
  • Ăn rau quả:
    • Ăn nhiều rau xanh và trái cây để bổ sung nước và điện giải.
    • Chọn các loại quả có hàm lượng nước cao như dưa hấu, dưa chuột.
  • Mặc quần áo thoáng mát:
    • Chọn quần áo rộng rãi, chất liệu thấm hút mồ hôi.
    • Tránh mặc quần áo màu tối, vì chúng hấp thụ nhiệt.

9. Côn trùng cắn

• Nguyên nhân:
  • Mùa hè là mùa sinh sản của côn trùng: Thời tiết ấm áp và ẩm ướt tạo điều kiện cho côn trùng phát triển mạnh mẽ.
  • Vệ sinh kém: Môi trường sống không sạch sẽ thu hút côn trùng.
• Bệnh liên quan:
  • Sốt rét: Lây truyền qua muỗi Anopheles.
  • Sốt xuất huyết: Lây truyền qua muỗi Aedes.
  • Sốt West Nile: Lây truyền qua muỗi Culex.
  • Bệnh Lyme: Lây truyền qua ve chó.
• Phòng ngừa:
  • Phun thuốc diệt côn trùng:
    • Phun thuốc diệt muỗi, ruồi, gián định kỳ trong nhà và xung quanh nhà.
    • Sử dụng các loại thuốc an toàn cho sức khỏe con người và vật nuôi.
  • Mặc quần áo dài tay:
    • Mặc quần áo dài tay và quần dài khi ra ngoài vào buổi tối.
    • Chọn quần áo sáng màu, vì côn trùng thường bị thu hút bởi màu tối.
  • Ngủ màn:
    • Mắc màn khi ngủ để tránh bị muỗi đốt.
    • Sử dụng màn tẩm hóa chất diệt côn trùng để tăng hiệu quả bảo vệ.
  • Vệ sinh môi trường:
    • Giữ nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát.
    • Phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh.
    • Loại bỏ các vật chứa nước đọng, nơi muỗi sinh sản.
  • Sử dụng kem chống muỗi:
    • Thoa kem chống muỗi lên da trước khi ra ngoài.
    • Chọn kem có chứa DEET (N,N-diethyl-meta-toluamide) với nồng độ phù hợp.

10. Bệnh lây lan qua đường tình dục (STI)

• Nguyên nhân:
  • Quan hệ tình dục không an toàn: Không sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục.
  • Nhiều bạn tình: Tăng nguy cơ tiếp xúc với các bệnh lây truyền qua đường tình dục.
• Bệnh liên quan:
  • HIV: Virus gây suy giảm miễn dịch ở người.
  • Ung thư cổ tử cung: Do virus HPV gây ra.
  • Lậu: Bệnh do vi khuẩn Neisseria gonorrhoeae gây ra.
  • Giang mai: Bệnh do xoắn khuẩn Treponema pallidum gây ra.
  • Sùi mào gà: Bệnh do virus HPV gây ra.
• Phòng ngừa:
  • Tình dục an toàn:
    • Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục.
    • Hạn chế số lượng bạn tình.
    • Không quan hệ tình dục với người có nguy cơ mắc bệnh STI.
  • Khám sức khỏe định kỳ:
    • Khám sức khỏe sinh sản định kỳ để phát hiện sớm các bệnh STI.
    • Xét nghiệm HIV, giang mai, lậu, HPV nếu có nguy cơ.
  • Tiêm phòng HPV:
    • Tiêm phòng HPV để phòng ngừa ung thư cổ tử cung và sùi mào gà.

Khắc Nam Theo AC-6/2009