Chán Ăn Tâm Thần: Khi Ám Ảnh Về Vóc Dáng Gây Họa
Câu Chuyện Của Em T.T.
- Em T.T., học sinh lớp 7, nhập viện với các triệu chứng suy nhược cơ thể nghiêm trọng do chứng chán ăn tâm thần. Em T.T. đến trung tâm tham vấn tâm lý trẻ em với tình trạng suy nhược cơ thể trầm trọng, hạ huyết áp, nhịp tim chậm, kém tập trung chú ý, khí sắc trầm, hay cáu gắt và xa lánh mọi người. Các bác sĩ chẩn đoán em mắc chứng chán ăn tâm thần.
- Nguyên nhân có thể do ám ảnh về hình ảnh người giúp việc thừa cân, bị bạn bè trêu chọc, thiếu sự quan tâm từ cha mẹ. Gia đình em T.T. có một bà giúp việc thừa cân (hơn 90 kg). Các chuyên gia nhận thấy căn nguyên gây bệnh có thể do em bị ám ảnh bởi hình ảnh bà giúp việc, đặc biệt trong giai đoạn dậy thì, cùng với việc bị bạn bè trêu chọc và so sánh. Thêm vào đó, em ít nhận được sự quan tâm và chia sẻ từ cha mẹ.
Chán Ăn Tâm Thần Là Gì?
- Định nghĩa: Rối loạn tâm thần liên quan đến hành vi và thái độ ám ảnh về cân nặng và hình dáng cơ thể, kèm theo khó khăn tâm lý và phản ứng của cơ thể với suy dinh dưỡng. Chán ăn tâm thần (Anorexia nervosa) là một trạng thái bệnh lý phức tạp, bao gồm các hành vi và thái độ tập trung quá mức vào trọng lượng và hình dạng cơ thể. Bệnh thường đi kèm với những khó khăn tâm lý trong các mối quan hệ và các phản ứng của cơ thể đối với tình trạng suy dinh dưỡng kéo dài và các hành vi nhằm kiểm soát cân nặng.
- Tỷ lệ mắc bệnh: 0.5% ở phụ nữ, đặc biệt ở tuổi thiếu niên (12-18) và có xu hướng trẻ hóa. Theo các nhà tâm thần học, tỷ lệ mắc bệnh là 0.5% ở phụ nữ thuộc mọi lứa tuổi, nhưng chủ yếu ở lứa tuổi thiếu nữ 12-18. Đáng lo ngại, hiện nay tuổi khởi phát bệnh có thể còn thấp hơn.
- Nguy cơ tự tử: 20% bệnh nhân có ý định tự tử sau 20 tuổi, cao gấp 32 lần so với người bình thường. Tỷ lệ người mắc bệnh có ý định tự sát sau 20 tuổi là 20%, cao gấp 32 lần so với người bình thường. Đây là một con số đáng báo động, cho thấy mức độ nghiêm trọng của bệnh và sự cần thiết của việc can thiệp kịp thời.
Triệu Chứng Của Chán Ăn Tâm Thần
Các Triệu Chứng Tâm Lý:
- Bận tâm quá mức về cân nặng và hình dáng cơ thể. Người bệnh thường xuyên lo lắng và bận tâm thái quá về trọng lượng và hình dáng cơ thể. Họ luôn muốn mình phải thật gầy và ám ảnh về việc tăng cân.
- Cảm xúc tiêu cực: Trầm cảm, cáu gắt, xa lánh xã hội. Các triệu chứng tâm lý thường gặp bao gồm cảm xúc trầm buồn, dễ cáu gắt, và có xu hướng xa lánh mọi người xung quanh.
- Ám ảnh về thức ăn, nghi thức liên quan đến ăn uống. Bệnh nhân có thể có những ám ảnh về thức ăn, ví dụ như sợ một số loại thực phẩm nhất định. Họ cũng có thể hình thành những nghi thức liên quan đến ăn uống, chẳng hạn như cắt nhỏ thức ăn, ăn rất chậm, hoặc chỉ ăn một mình.
- Giảm hoạt bát, kém tập trung. Do thiếu dinh dưỡng, bệnh nhân thường cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng, giảm hoạt bát và khó tập trung vào công việc hoặc học tập.
Các Triệu Chứng Hành Vi:
- Hạn chế tiêu thụ thức ăn, lựa chọn thức ăn ít năng lượng. Bệnh nhân thường hạn chế lượng thức ăn tiêu thụ, lựa chọn những loại thực phẩm ít calo và chất béo.
- Ăn uống khác biệt, ăn riêng dẫn đến cô lập. Họ có thể có những cách ăn uống khác biệt so với mọi người, thậm chí ăn riêng để tránh bị người khác quan sát hoặc phán xét, dẫn đến tình trạng cô lập.
- Tự gây nôn, lạm dụng thuốc nhuận tràng, lợi tiểu. Để giảm cân nhanh chóng, một số bệnh nhân tự gây nôn sau khi ăn hoặc lạm dụng các loại thuốc nhuận tràng, lợi tiểu.
- Hoạt động quá mức để giảm cân. Họ có thể tập thể dục quá mức hoặc thực hiện các hoạt động thể chất khác với mục đích đốt cháy calo và giảm cân.
Các Triệu Chứng Cơ Thể:
- Suy nhược cơ thể, rối loạn giấc ngủ. Do thiếu dinh dưỡng và hoạt động quá mức, bệnh nhân thường bị suy nhược cơ thể và rối loạn giấc ngủ.
- Hạ thân nhiệt, mất nước, hạ huyết áp, nhịp tim chậm. Nhịn ăn và ăn kiêng kéo dài có thể dẫn đến hạ thân nhiệt, mất nước, hạ huyết áp và nhịp tim chậm.
- Các rối loạn cơ thể và thần kinh khác. Bệnh nhân có thể gặp phải nhiều rối loạn khác về cơ thể và thần kinh do thiếu dinh dưỡng và các biến chứng của bệnh.
Nguyên Nhân và Yếu Tố Nguy Cơ
- Yếu tố tâm lý: Áp lực về vóc dáng, ám ảnh bởi một thực tế nào đó, lo lắng quá mức. Nguyên nhân của chán ăn tâm thần rất phức tạp và thường liên quan đến nhiều yếu tố, trong đó yếu tố tâm lý đóng vai trò quan trọng. Áp lực từ xã hội về một thân hình hoàn hảo, ám ảnh bởi một sự kiện hoặc hình ảnh nào đó, và những lo lắng quá mức có thể góp phần gây ra bệnh.
- Lứa tuổi: Bé gái 12-18 tuổi (tuổi dậy thì), phụ nữ trẻ tuổi hoặc tiền mãn kinh. Bệnh thường gặp ở lứa tuổi dậy thì (12-18) và ở phụ nữ trẻ tuổi hoặc trong giai đoạn tiền mãn kinh, khi có nhiều thay đổi về tâm sinh lý.
Điều Trị Chán Ăn Tâm Thần
- Phát hiện sớm: Quan trọng để điều trị hiệu quả, cần sự chú ý của bác sĩ đa khoa và bác sĩ gia đình. Việc phát hiện sớm chán ăn tâm thần là rất quan trọng để điều trị hiệu quả. Bác sĩ đa khoa và bác sĩ gia đình có vai trò quan trọng trong việc nhận biết các dấu hiệu ban đầu của bệnh.
- Điều trị muộn: Bệnh chuyển thành mãn tính, ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm thần và cơ thể, thường phải nhập viện. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể trở thành mãn tính, gây ra những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần và thể chất của người bệnh, thậm chí phải nhập viện để điều trị chuyên sâu.
Nguồn: Tổng hợp và biên soạn từ các tài liệu y khoa uy tín và kinh nghiệm chuyên môn.
