Dị ứng thực phẩm: Những điều cần biết để phòng tránh
1. Tổng quan về dị ứng thực phẩm
Dị ứng thực phẩm là một phản ứng bất thường của hệ miễn dịch đối với một hoặc nhiều loại thực phẩm. Bất kỳ loại thực phẩm nào cũng có khả năng gây dị ứng, nhưng một số loại phổ biến hơn những loại khác. Theo BS Tạ Thị Lan, phó trưởng khoa nghiên cứu thực phẩm - Trung tâm Dinh dưỡng TP.HCM, thực phẩm giàu đạm thường là nguyên nhân chính gây ra dị ứng.
Tất cả thực phẩm đều có thể gây dị ứng, đặc biệt thực phẩm giàu đạm: Điều này có nghĩa là chúng ta cần hết sức cẩn trọng với những thực phẩm mới, đặc biệt là khi cho trẻ nhỏ ăn dặm. Các loại thực phẩm giàu đạm như hải sản, thịt bò, trứng, sữa… thường là những tác nhân gây dị ứng hàng đầu.
Dị ứng chéo có thể xảy ra giữa các thực phẩm có thành phần tương tự: Hiện tượng dị ứng chéo xảy ra khi hệ miễn dịch nhận diện protein trong một loại thực phẩm tương tự như protein trong một loại thực phẩm khác. Ví dụ, nếu bạn bị dị ứng với sữa bò, bạn cũng có thể bị dị ứng với sữa dê, sữa cừu hoặc các sản phẩm từ sữa khác.
2. Các yếu tố nguy cơ và triệu chứng
Yếu tố nguy cơ
Di truyền: Tiền sử gia đình đóng vai trò quan trọng trong nguy cơ phát triển dị ứng thực phẩm. Nếu cha hoặc mẹ bị dị ứng, con cái có nguy cơ mắc dị ứng từ 20-30%. Nguy cơ này tăng lên 50-60% nếu cả cha và mẹ đều bị dị ứng.
Các yếu tố khác: Nhiễm virus, tổn thương niêm mạc ruột hoặc các bệnh lý khác có thể làm tăng tính nhạy cảm của cơ thể với các chất gây dị ứng.
Triệu chứng
Các triệu chứng dị ứng thực phẩm có thể khác nhau ở mỗi người và có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan trong cơ thể:
Da: Nổi mề đay, phát ban, ngứa, chàm, sưng phù.
Tiêu hóa: Ngứa và sưng môi, miệng, họng, buồn nôn, nôn, đau bụng, tiêu chảy.
Hô hấp: Nghẹt mũi, chảy nước mũi, hắt hơi, ho, khó thở, thở khò khè, hen suyễn có thể trở nên trầm trọng hơn.
Sốc phản vệ: Đây là phản ứng dị ứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng. Các triệu chứng bao gồm khó thở, sưng họng, tụt huyết áp, chóng mặt, mất ý thức. Sốc phản vệ cần được cấp cứu ngay lập tức.
Thời gian xuất hiện triệu chứng có thể từ vài phút đến vài giờ sau khi ăn phải thực phẩm gây dị ứng. Một số người rất nhạy cảm có thể bị dị ứng chỉ khi chạm hoặc hít phải chất gây dị ứng. Trong một số trường hợp, phản ứng có thể chậm trễ, xuất hiện sau vài ngày với các triệu chứng không rõ ràng như quấy khóc, khó chịu, mẩn ngứa, nôn trớ, đau bụng, tiêu chảy hoặc phân có máu. Lúc này, cần theo dõi và phân biệt với các bệnh lý khác.
3. Nhận biết và xử trí khi bị dị ứng
Cách phát hiện
Ghi nhật ký ăn uống: Ghi lại tất cả các loại thực phẩm đã ăn và thời điểm xuất hiện các triệu chứng dị ứng. Điều này giúp bạn xác định thực phẩm nghi ngờ gây dị ứng.
Loại trừ thực phẩm nghi ngờ: Ngừng ăn thực phẩm nghi ngờ trong khoảng 7-14 ngày để xem các triệu chứng có cải thiện hay không. Nếu triệu chứng vẫn tiếp diễn, thực phẩm đó có thể không phải là nguyên nhân.
Xử trí
Ngừng sử dụng thực phẩm gây dị ứng: Đây là biện pháp điều trị hiệu quả nhất.
Trường hợp nặng: Nếu xuất hiện các triệu chứng nghiêm trọng như khó thở, sưng phù mặt, sốc phản vệ, cần đến bệnh viện cấp cứu ngay lập tức.
4. Phòng tránh dị ứng thực phẩm
Đối với trẻ có nguy cơ cao
Bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu: Sữa mẹ cung cấp các kháng thể và dưỡng chất cần thiết để tăng cường hệ miễn dịch của trẻ.
Ăn dặm từ 6 tháng, thử từng loại thực phẩm mới: Bắt đầu cho trẻ ăn dặm từ 6 tháng tuổi và giới thiệu từng loại thực phẩm mới một, cách nhau 3-5 ngày để theo dõi phản ứng của trẻ.
Tránh khói thuốc lá: Khói thuốc lá làm tăng nguy cơ dị ứng ở trẻ.
Đối với người đã bị dị ứng
Lưu ý dị nguyên ẩn trong thực phẩm chế biến: Các chất gây dị ứng có thể ẩn trong thực phẩm chế biến sẵn do nhiễm chéo trong quá trình sản xuất hoặc sử dụng các thành phần không rõ ràng.
Đọc kỹ thành phần trên bao bì sản phẩm: Kiểm tra kỹ thành phần của thực phẩm trước khi mua, đặc biệt chú ý đến các thành phần có thể gây dị ứng.
5. Điều trị dị ứng thực phẩm bằng thuốc
Thuốc Epinephrine (Adrenalin): Đây là thuốc cấp cứu duy nhất cho sốc phản vệ. Những người có nguy cơ cao bị sốc phản vệ nên luôn mang theo bút tiêm epinephrine bên mình.
Thuốc kháng histamine: Giúp giảm nhẹ các triệu chứng nhẹ và vừa như nổi mề đay, ngứa, sổ mũi.
Corticosteroid: Được sử dụng trong các trường hợp dị ứng nặng, kéo dài và không đáp ứng với các phương pháp điều trị khác. Tuy nhiên, cần thận trọng khi sử dụng do có nhiều tác dụng phụ.
Lưu ý: Việc sử dụng thuốc cần tuân theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.
Disclaimer: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của chuyên gia y tế. Nếu bạn nghi ngờ mình bị dị ứng thực phẩm, hãy tìm kiếm sự tư vấn của bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị phù hợp.
