Đái tháo đường thai kỳ là tình trạng tăng đường huyết phát hiện lần đầu khi mang thai, thường tự khỏi sau sinh. Xét nghiệm đường huyết giúp phát hiện sớm. Nguy cơ cao ở người có tiền sử bệnh, thừa cân, lớn tuổi. Cần kiểm soát bằng chế độ ăn, vận động, theo dõi đường huyết và dùng thuốc nếu cần để tránh biến chứng cho mẹ và bé.

Đái tháo đường thai kỳ: Những điều cần biết

Đái tháo đường thai kỳ là gì?

• Định nghĩa: Đái tháo đường thai kỳ (Gestational Diabetes Mellitus - GDM) là tình trạng rối loạn dung nạp glucose dẫn đến tăng đường huyết, được phát hiện lần đầu tiên trong thai kỳ. [^1] Khác với các loại đái tháo đường khác, GDM thường tự biến mất sau khi sinh.
• Nguyên nhân:
  • Trong thời kỳ mang thai, nhau thai sản xuất các hormone giúp duy trì thai kỳ, nhưng các hormone này cũng có thể ngăn chặn hoạt động của insulin trong cơ thể mẹ, gây ra tình trạng kháng insulin. [^2]
  • Để bù đắp cho tình trạng kháng insulin, tuyến tụy của người mẹ cần sản xuất nhiều insulin hơn. Nếu tuyến tụy không thể sản xuất đủ insulin để đáp ứng nhu cầu tăng cao này, lượng đường trong máu sẽ tăng lên, dẫn đến đái tháo đường thai kỳ.

Tại sao cần kiểm tra đường huyết khi mang thai?

• Nhu cầu insulin tăng cao: Trong thai kỳ, đặc biệt là từ tháng thứ 5 trở đi, cơ thể người mẹ cần sản xuất nhiều insulin hơn bình thường để đáp ứng nhu cầu phát triển của thai nhi. [^3]
• Nguy cơ cho mẹ và bé:
  • Nếu cơ thể người mẹ không sản xuất đủ insulin, lượng đường trong máu sẽ tăng cao, dẫn đến đái tháo đường thai kỳ.
  • Lượng đường dư thừa trong máu mẹ có thể truyền sang thai nhi, khiến thai nhi phát triển quá mức (macrosomia). ^4
  • Thai nhi lớn gây khó khăn cho quá trình chuyển dạ, tăng nguy cơ sinh mổ, chấn thương khi sinh, và các biến chứng cho cả mẹ và bé.
  • Trẻ sinh ra từ mẹ bị đái tháo đường thai kỳ có nguy cơ cao mắc các vấn đề sức khỏe như hạ đường huyết sau sinh, vàng da, suy hô hấp, và tăng nguy cơ béo phì, đái tháo đường type 2 trong tương lai. [^5]

Xét nghiệm đái tháo đường thai kỳ

• Thời điểm xét nghiệm: Thường được thực hiện trong khoảng tuần thứ 24-28 của thai kỳ. [^6] Tuy nhiên, nếu có yếu tố nguy cơ cao, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm sớm hơn.
• Các bước thực hiện:
  1. Nghiệm pháp dung nạp glucose (OGTT):
     • Bạn sẽ cần nhịn ăn ít nhất 8 giờ trước khi xét nghiệm. [^7]
     • Lấy máu lần đầu để đo đường huyết lúc đói (glucose huyết tương lúc đói – FPG). Giá trị bình thường thường dưới 92mg/dL (5.1 mmol/L).
     • Uống một cốc nước đường (thường chứa 75g glucose).
     • Lấy máu lần hai sau 1 giờ và lần ba sau 2 giờ để đo mức đường huyết.
  2. Tiêu chuẩn chẩn đoán: Đái tháo đường thai kỳ được chẩn đoán nếu có ít nhất một trong các giá trị sau đây vượt quá ngưỡng quy định: [^8]
     • Đường huyết lúc đói ≥ 92 mg/dL (5.1 mmol/L)
     • Đường huyết 1 giờ sau uống đường ≥ 180 mg/dL (10.0 mmol/L)
     • Đường huyết 2 giờ sau uống đường ≥ 153 mg/dL (8.5 mmol/L)
• Đường trong nước tiểu: Việc có đường trong nước tiểu không phải lúc nào cũng là dấu hiệu của đái tháo đường thai kỳ, vì nhiều thai phụ có thể có một lượng nhỏ đường trong nước tiểu do những thay đổi sinh lý trong thai kỳ.

Ai có nguy cơ mắc đái tháo đường thai kỳ?

• Yếu tố nguy cơ cao:
  • Tiền sử gia đình có người mắc đái tháo đường type 2.
  • Tiền sử đái tháo đường thai kỳ ở lần mang thai trước.
  • Sinh con to (trên 4kg) ở lần mang thai trước.
  • Thừa cân hoặc béo phì (BMI ≥ 25 kg/m2) trước khi mang thai.
  • Mắc hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS).
• Các yếu tố nguy cơ khác:
  • Tuổi cao (trên 35 tuổi).
  • Huyết áp cao.
  • Tiền sử sảy thai hoặc tiền sản giật.
  • Chủng tộc (người gốc Á, gốc Phi, hoặc người Mỹ Latinh có nguy cơ cao hơn).

Cần làm gì khi mắc đái tháo đường thai kỳ?

• Quản lý đường huyết:
  • Chế độ ăn uống:
    • Tham khảo ý kiến của chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng chế độ ăn uống phù hợp, đảm bảo cung cấp đủ dinh dưỡng cho mẹ và bé mà không làm tăng đường huyết quá cao. [^9]
    • Ưu tiên các loại thực phẩm giàu chất xơ, ít đường, và carbohydrate phức tạp.
    • Chia nhỏ các bữa ăn trong ngày để duy trì đường huyết ổn định.
  • Tập thể dục:
    • Vận động nhẹ nhàng, thường xuyên giúp cải thiện độ nhạy insulin và kiểm soát đường huyết. [^10]
    • Tham khảo ý kiến bác sĩ về các bài tập phù hợp với tình trạng sức khỏe của bạn.
  • Theo dõi đường huyết:
    • Tự kiểm tra đường huyết tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ.
    • Ghi lại kết quả và thông báo cho bác sĩ để điều chỉnh phác đồ điều trị nếu cần thiết.
  • Sử dụng thuốc:
    • Nếu chế độ ăn uống và tập thể dục không đủ để kiểm soát đường huyết, bác sĩ có thể chỉ định tiêm insulin. [^11]
    • Tuân thủ chặt chẽ hướng dẫn của bác sĩ về liều lượng và thời gian sử dụng thuốc.
• Theo dõi thai kỳ chặt chẽ:
  • Khám thai định kỳ theo lịch hẹn của bác sĩ.
  • Thực hiện các xét nghiệm cần thiết để theo dõi sức khỏe của mẹ và bé.
  • Siêu âm để đánh giá sự phát triển của thai nhi và phát hiện sớm các biến chứng.
• Nguy cơ lâu dài: Khoảng 50% phụ nữ mắc đái tháo đường thai kỳ có nguy cơ phát triển thành đái tháo đường type 2 trong vòng 5-10 năm sau sinh. [^12] Do đó, việc duy trì lối sống lành mạnh, chế độ ăn uống cân bằng và tập thể dục thường xuyên sau sinh là rất quan trọng để giảm thiểu nguy cơ này.

Lưu ý: Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của bác sĩ. Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về sức khỏe, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ để được tư vấn và điều trị phù hợp.

Nguồn tham khảo:

[^1]: American Diabetes Association. (2023). Standards of Medical Care in Diabetes—2023. Diabetes Care, 46(Supplement_1), S1-S291. [^2]: National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK). (n.d.). _Gestational Diabetes_. Truy cập từ https://www.niddk.nih.gov/health-information/diabetes/gestational [^3]: Mayo Clinic. (2023). _Gestational diabetes_. Truy cập từ https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/gestational-diabetes/symptoms-causes/syc-20355339 [^5]: Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2022). _Gestational Diabetes_. Truy cập từ https://www.cdc.gov/diabetes/basics/gestational.html [^6]: American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG). (2018). _Gestational Diabetes_. Truy cập từ https://www.acog.org/womens-health/faqs/gestational-diabetes [^7]: Cleveland Clinic. (2021). _Gestational Diabetes_. Truy cập từ https://my.clevelandclinic.org/health/diseases/9471-gestational-diabetes [^8]: World Health Organization (WHO). (2013). _Diagnostic criteria and classification of hyperglycaemia first detected in pregnancy. Truy cập từ https://www.who.int/publications/i/item/WHONMHMND13.2 [^9]: Academy of Nutrition and Dietetics. (n.d.). Gestational Diabetes. Truy cập từ https://www.eatright.org/health/pregnancy/what-to-eat-during-pregnancy/gestational-diabetes [^10]: Diabetes UK. (n.d.). Gestational diabetes and exercise. Truy cập từ https://www.diabetes.org.uk/guide-to-diabetes/managing-your-diabetes/exercise/gestational-diabetes-and-exercise [^11]: National Health Service (NHS). (2022). Gestational diabetes. Truy cập từ https://www.nhs.uk/conditions/gestational-diabetes/ [^12]: Bellamy, L., et al. (2009). Type 2 diabetes mellitus after gestational diabetes: a systematic review and meta-analysis. The Lancet, 373(9677), 1773-1779.