Tự Kỷ ở Trẻ Em: Những Điều Cha Mẹ Cần Biết
Tự kỷ là gì?
Tự kỷ là một dạng rối loạn phát triển thần kinh phức tạp, được xem là hình thức nghiêm trọng nhất của rối loạn tâm thần ở trẻ em. Đặc điểm nổi bật của tự kỷ là sự suy giảm khả năng tương tác xã hội, giao tiếp và hành vi lặp đi lặp lại. Trẻ em mắc chứng tự kỷ thường có xu hướng tự tách rời khỏi thế giới thực tại và môi trường xung quanh, sống trong thế giới riêng của mình.
Theo Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ (NIMH), tự kỷ là một rối loạn phổ, nghĩa là mức độ nghiêm trọng và các triệu chứng có thể khác nhau đáng kể giữa các cá nhân. Một số trẻ có thể gặp khó khăn trong giao tiếp và tương tác xã hội, trong khi những trẻ khác có thể có những hành vi lặp đi lặp lại và sở thích hạn hẹp.
Dấu hiệu nhận biết
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của tự kỷ là rất quan trọng để có thể can thiệp kịp thời và giúp trẻ phát triển tối ưu. Dưới đây là một số dấu hiệu thường gặp ở trẻ tự kỷ:
Giai đoạn sớm (dưới 18 tháng tuổi)
Ở giai đoạn này, các dấu hiệu có thể chưa rõ ràng, nhưng cha mẹ và người chăm sóc có thể để ý một số điểm sau:
- Ít giao tiếp bằng mắt: Trẻ ít nhìn vào mắt người khác, kể cả cha mẹ.
- Không đáp lại khi được gọi tên: Trẻ có vẻ không nghe thấy khi được gọi tên.
- Không thích được ôm ấp: Trẻ có thể không thích hoặc chống lại việc được ôm ấp, vuốt ve.
- Chậm phát triển ngôn ngữ: Trẻ chậm nói hoặc không nói.
Từ 18 tháng tuổi trở lên
Các triệu chứng của tự kỷ thường trở nên rõ ràng hơn từ 18 tháng tuổi trở lên. Cha mẹ và người chăm sóc có thể nhận thấy các dấu hiệu sau:
- Thờ ơ, không chú ý đến cuộc sống xung quanh: Trẻ có vẻ không quan tâm đến những gì đang diễn ra xung quanh, không thích tham gia vào các hoạt động chung.
- Không đáp lại sự chăm sóc bằng nét mặt, ánh mắt, nụ cười: Trẻ không biểu lộ cảm xúc khi được người khác chăm sóc, không có phản ứng vui vẻ khi được chơi cùng.
- Các cử động lặp đi lặp lại, thiếu mục đích: Trẻ có thể có những hành vi lặp đi lặp lại như lắc lư người, vỗ tay, xoay tròn đồ vật mà không có mục đích rõ ràng. Các hoạt động tay chân thường không liên quan gì đến nhu cầu thực tế, lặp đi lặp lại như máy, như các cử chỉ của những con rối, hai cánh tay đung đưa, nhiều khi không ăn nhịp với thân thể.
- Chậm phát triển trí tuệ, khó hòa nhập xã hội: Trẻ có thể chậm phát triển về mặt nhận thức, ngôn ngữ và kỹ năng xã hội. Trẻ gặp khó khăn trong việc giao tiếp, kết bạn và tham gia vào các hoạt động xã hội.
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính xác của tự kỷ vẫn chưa được xác định rõ ràng. Các nhà khoa học tin rằng tự kỷ là kết quả của sự kết hợp phức tạp giữa yếu tố di truyền và môi trường.
- Yếu tố di truyền: Nghiên cứu cho thấy tự kỷ có tính di truyền cao. Nếu một đứa trẻ trong gia đình mắc chứng tự kỷ, những đứa trẻ khác có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.
- Yếu tố môi trường: Một số yếu tố môi trường được cho là có thể làm tăng nguy cơ mắc tự kỷ, bao gồm:
- Tuổi của cha mẹ: Cha mẹ lớn tuổi có nguy cơ sinh con mắc tự kỷ cao hơn.
- Các vấn đề trong thai kỳ: Các biến chứng trong thai kỳ, chẳng hạn như nhiễm trùng, có thể làm tăng nguy cơ mắc tự kỷ.
- Tiếp xúc với các chất độc hại: Tiếp xúc với một số chất độc hại trong thai kỳ hoặc thời thơ ấu có thể làm tăng nguy cơ mắc tự kỷ.
Các giả thuyết về nguyên nhân của bệnh hiện nay vẫn dừng lại ở các điểm dự đoán như rối loạn sinh hóa của cơ thể, dị dạng nhiễm sắc thể và một số hội chứng cần phải nghiên cứu thêm.
Hướng điều trị
Hiện nay, chưa có phương pháp chữa khỏi hoàn toàn chứng tự kỷ. Tuy nhiên, việc can thiệp sớm và liên tục có thể giúp trẻ tự kỷ phát triển các kỹ năng cần thiết để sống độc lập và hòa nhập xã hội.
- Can thiệp hành vi: Các liệu pháp hành vi, chẳng hạn như Phân tích hành vi ứng dụng (ABA), có thể giúp trẻ học các kỹ năng mới và giảm các hành vi không mong muốn.
- Can thiệp ngôn ngữ: Liệu pháp ngôn ngữ có thể giúp trẻ cải thiện khả năng giao tiếp.
- Can thiệp xã hội: Các chương trình can thiệp xã hội có thể giúp trẻ học cách tương tác với người khác.
Ngoài ra, việc hỗ trợ tâm lý cho trẻ và gia đình cũng rất quan trọng. Trẻ tự kỷ thường phải đối mặt với nhiều khó khăn trong cuộc sống, chẳng hạn như bị cô lập, chế giễu, trêu chọc từ bạn bè. Việc giúp trẻ đối phó với những khó khăn này và xây dựng sự tự tin là rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống của trẻ.
Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của chuyên gia y tế. Nếu bạn nghi ngờ con mình có dấu hiệu của tự kỷ, hãy đưa trẻ đến khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.