Giãn Tĩnh Mạch Tinh Hoàn: Hiểu Đúng Để Bảo Vệ Khả Năng Sinh Sản
Nhiều nam giới khi phát hiện mình bị giãn tĩnh mạch tinh thường lo lắng về 'yếu sinh lý' mà ít ai biết rằng, tình trạng này có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản, thậm chí gây vô sinh. Vậy giãn tĩnh mạch tinh hoàn là gì và tác động của nó ra sao?
Giãn tĩnh mạch tinh hoàn là gì?
Định nghĩa: Giãn tĩnh mạch tinh (varicocele) là tình trạng giãn bất thường của hệ thống tĩnh mạch tinh, bao gồm tĩnh mạch tinh trong, tĩnh mạch tinh sau và tĩnh mạch bìu. Tình trạng này tương tự như giãn tĩnh mạch ở chân, nhưng xảy ra ở vùng bìu.
Tỷ lệ mắc: Theo nghiên cứu của các nhà nam học trên thế giới, giãn tĩnh mạch tinh gặp ở khoảng 15% nam giới trong độ tuổi sinh sản. Tỷ lệ này có thể cao hơn ở nam giới vô sinh.
Nguyên nhân: Nguyên nhân chủ yếu là do khiếm khuyết của hệ thống van tĩnh mạch. Bình thường, các van này giúp máu lưu thông một chiều từ tinh hoàn về tim. Khi van bị hỏng, máu có thể chảy ngược (trào ngược) từ ổ bụng xuống bìu, gây ứ đọng và giãn tĩnh mạch.
Tại sao giãn tĩnh mạch tinh gây vô sinh?
Giãn tĩnh mạch tinh có thể gây vô sinh thông qua nhiều cơ chế khác nhau:
Tăng nhiệt độ tinh hoàn:
- Bình thường, nhiệt độ tinh hoàn cần thấp hơn nhiệt độ cơ thể khoảng 2-3°C (khoảng 35°C) để đảm bảo quá trình sinh tinh diễn ra bình thường. Khi bị giãn tĩnh mạch tinh, máu ứ đọng làm tăng nhiệt độ tinh hoàn lên gần bằng nhiệt độ cơ thể (khoảng 37°C). Nhiệt độ tăng cao kéo dài sẽ ức chế quá trình sản xuất tinh trùng, làm giảm số lượng và chất lượng tinh trùng.
Ứ máu tĩnh mạch:
- Ứ máu tĩnh mạch tại tinh hoàn làm cho các sản phẩm chuyển hóa (các chất thải) không được đào thải kịp thời, tích tụ lại và gây 'ngộ độc' tế bào sinh tinh trùng. Các chất độc này có thể làm tổn thương tinh trùng và giảm khả năng di chuyển của chúng.
Giảm máu động mạch:
- Ứ máu tĩnh mạch cũng làm giảm lượng máu động mạch đến nuôi tinh hoàn. Điều này dẫn đến thiếu oxy và chất dinh dưỡng cần thiết cho quá trình sinh tinh, ảnh hưởng đến sự phát triển và trưởng thành của tinh trùng.
Rối loạn nội tiết:
- Giãn tĩnh mạch tinh có thể tác động lên trục đồi thị - tuyến yên - tinh hoàn, gây rối loạn nội tiết tố sinh dục. Sự mất cân bằng nội tiết tố có thể ảnh hưởng xấu đến quá trình sản xuất và trưởng thành của tinh trùng.
Theo TS Lê Vương Văn Vệ, ngoài tác động đến khả năng sinh sản, giãn tĩnh mạch tinh còn có thể gây rối loạn chức năng sinh lý tình dục ở nam giới.
Triệu chứng và chẩn đoán
- Đau tức tinh hoàn: Nam giới bị giãn tĩnh mạch tinh thường có cảm giác đau tức, nặng nề ở vùng tinh hoàn. Cơn đau có thể mơ hồ, khó xác định vị trí cụ thể và thường tăng lên khi mệt mỏi, sau khi vận động mạnh hoặc khi thời tiết nóng bức.
- Tinh hoàn nhỏ hơn bên còn lại: Trong một số trường hợp, tinh hoàn bên bị giãn tĩnh mạch có thể nhỏ hơn so với bên còn lại do ảnh hưởng của nhiệt độ và thiếu máu nuôi dưỡng kéo dài.
- Tiến triển âm thầm: Bệnh giãn tĩnh mạch tinh thường tiến triển âm thầm và ngày càng nặng hơn theo thời gian. Nếu không được điều trị kịp thời, bệnh có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho tinh hoàn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản.
Để chẩn đoán giãn tĩnh mạch tinh, bác sĩ sẽ khám lâm sàng và có thể chỉ định thêm các xét nghiệm như siêu âm Doppler tinh hoàn để đánh giá tình trạng giãn tĩnh mạch và lưu lượng máu. (Theo hướng dẫn của Bộ Y tế)
Điều trị giãn tĩnh mạch tinh
Khi nào cần can thiệp?
- Giãn tĩnh mạch tinh chỉ cần can thiệp khi gây ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Các trường hợp cần điều trị bao gồm: Vợ bình thường hoặc có tiềm năng sinh sản, chồng có bất thường về tinh dịch (số lượng, chất lượng tinh trùng kém); các trường hợp rối loạn cương dương, xuất tinh sớm nghi ngờ liên quan đến giãn tĩnh mạch tinh.
Các phương pháp điều trị:
- Phẫu thuật vi phẫu qua ngả bẹn: Đây là phương pháp điều trị phổ biến và hiệu quả nhất hiện nay. Bác sĩ sẽ sử dụng kính hiển vi phẫu thuật để thắt các tĩnh mạch bị giãn, đồng thời bảo tồn các mạch máu nuôi tinh hoàn và ống dẫn tinh.
- Làm tắc mạch: Phương pháp này ít xâm lấn hơn phẫu thuật. Bác sĩ sẽ đưa một ống thông nhỏ vào tĩnh mạch bị giãn và sử dụng các chất gây tắc mạch để làm tắc các tĩnh mạch này.
- Hỗ trợ sinh sản: Trong trường hợp giãn tĩnh mạch tinh gây vô sinh, các biện pháp hỗ trợ sinh sản như bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI) hoặc thụ tinh ống nghiệm (IVF) có thể được áp dụng.
Kết quả điều trị:
- Phẫu thuật giãn tĩnh mạch tinh có thể cải thiện đáng kể chất lượng và số lượng tinh trùng.
- Theo thống kê, khoảng 60-80% nam giới sau phẫu thuật có cải thiện về các chỉ số tinh dịch.
- Khoảng 69% các cặp vợ chồng có thể có thai tự nhiên trong vòng hai năm sau phẫu thuật.
- Trong một số trường hợp không có tinh trùng do giãn tĩnh mạch tinh, phẫu thuật có thể giúp tái xuất hiện tinh trùng trong tinh dịch.
Theo TS Lê Vương Văn Vệ, việc điều trị giãn tĩnh mạch tinh nên được thực hiện sớm để tránh những tổn thương không hồi phục cho tinh hoàn. Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp cần dựa trên tình trạng bệnh và các yếu tố cá nhân của từng bệnh nhân.
