Gan nhiễm mỡ là tình trạng tích tụ mỡ thừa trong gan, thường do rượu, béo phì, tiểu đường, hoặc chế độ ăn uống không lành mạnh. Bệnh thường không có triệu chứng sớm, nhưng có thể dẫn đến xơ gan, suy gan, và ung thư gan nếu không được điều trị. Phòng ngừa bằng cách ăn uống điều độ, tập thể dục, kiêng rượu bia và khám sức khỏe định kỳ.

Gan Nhiễm Mỡ: Hiểu Rõ và Phòng Ngừa

Gan nhiễm mỡ là gì?

• Định nghĩa: Gan nhiễm mỡ là tình trạng dư thừa lượng mỡ tích tụ trong tế bào gan. Theo định nghĩa y khoa, khi lượng mỡ trong gan vượt quá 5-10% trọng lượng gan thì được coi là gan nhiễm mỡ. Tình trạng này xảy ra do quá trình chuyển hóa acid béo tại gan bị rối loạn, dẫn đến giảm sự thải mỡ ra khỏi gan.

  Theo các chuyên gia từ Medscape, gan nhiễm mỡ có thể được chia thành hai loại chính: gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD) và gan nhiễm mỡ do rượu (ALD). NAFLD thường liên quan đến các yếu tố như béo phì, tiểu đường, và rối loạn lipid máu. ALD là kết quả của việc tiêu thụ quá nhiều rượu.

• Nguyên nhân: Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến gan nhiễm mỡ, trong đó phổ biến nhất là:

  • Nghiện rượu: Rượu là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây gan nhiễm mỡ. Uống nhiều rượu trong thời gian dài gây tổn thương gan và làm tích tụ mỡ.
  • Béo phì: Thừa cân, béo phì làm tăng nguy cơ mắc gan nhiễm mỡ do sự tích tụ mỡ trong cơ thể, bao gồm cả gan.
  • Tiểu đường: Bệnh tiểu đường, đặc biệt là tiểu đường tuýp 2, thường đi kèm với tình trạng kháng insulin, làm tăng sản xuất và tích tụ mỡ trong gan.
  • Dùng corticoid kéo dài: Sử dụng corticoid trong thời gian dài có thể gây ra các tác dụng phụ, trong đó có gan nhiễm mỡ.
  • Ăn uống bất hợp lý: Chế độ ăn quá nhiều chất béo, đường, và carbohydrate tinh chế có thể dẫn đến gan nhiễm mỡ.
  • Ít vận động: Lười vận động làm giảm khả năng đốt cháy mỡ thừa, góp phần vào sự tích tụ mỡ trong gan.

Dấu hiệu nhận biết gan nhiễm mỡ

• Giai đoạn sớm: Trong giai đoạn đầu, gan nhiễm mỡ thường không có triệu chứng rõ ràng. Điều này khiến bệnh khó phát hiện và dễ bị bỏ qua. Người bệnh có thể cảm thấy mệt mỏi, khó chịu nhẹ, nhưng thường không nghĩ đến bệnh gan.

• Giai đoạn tiến triển: Khi bệnh tiến triển, các triệu chứng trở nên rõ ràng hơn:

  • Mức độ nhẹ: Ở mức độ nhẹ (hàm lượng mỡ chiếm 5-10% trọng lượng gan), có thể không có triệu chứng lâm sàng.
  • Mức độ vừa và nặng: Khi lượng mỡ tích tụ nhiều hơn (10-30%), người bệnh có thể gặp các triệu chứng sau:
    • Chán ăn, ăn không ngon miệng.
    • Buồn nôn, thậm chí nôn.
    • Trướng bụng, khó tiêu.
    • Vàng da (trong trường hợp nặng).
    • Cổ trướng (bụng phình to do tích tụ dịch).
  • Xét nghiệm máu: Xét nghiệm chức năng gan có thể cho thấy men gan (AST, ALT) tăng nhẹ. Tuy nhiên, men gan tăng không phải lúc nào cũng đồng nghĩa với gan nhiễm mỡ, mà còn có thể do các bệnh lý gan khác.

• Các trường hợp đặc biệt:

  • Bệnh nhân tiểu đường, béo phì: Triệu chứng thường không rõ rệt, có thể chỉ cảm thấy gan to và hơi tức vùng gan. Xét nghiệm cho thấy chức năng gan bình thường hoặc tăng nhẹ men gan.
  • Gan nhiễm mỡ cấp do rượu: Sau một bữa rượu lớn, người bệnh có thể bị đau vùng thượng vị phải, kèm theo các dấu hiệu đau do tắc mật.
  • Gan nhiễm mỡ cấp ở thai phụ: Đây là một tình trạng nghiêm trọng, có thể kèm theo vàng da, suy gan, rối loạn tâm thần. Xét nghiệm cho thấy men gan và bilirubin tăng cao. Tình trạng này cần được điều trị khẩn cấp.

Biến chứng nguy hiểm của gan nhiễm mỡ

Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng:

• Xơ gan: Tình trạng viêm gan kéo dài do gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến xơ gan, khi các tế bào gan bị tổn thương và thay thế bằng mô sẹo. Xơ gan làm suy giảm chức năng gan, gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm.

• Suy gan: Xơ gan tiến triển có thể dẫn đến suy gan, khi gan không còn khả năng thực hiện các chức năng quan trọng như lọc máu, sản xuất protein, và chuyển hóa thuốc.

• Ung thư gan: Gan nhiễm mỡ và xơ gan làm tăng nguy cơ phát triển ung thư gan, một trong những loại ung thư nguy hiểm và khó điều trị nhất.

  Theo nghiên cứu từ JAMA Network, bệnh nhân NAFLD có nguy cơ cao tiến triển thành xơ gan và ung thư gan, đặc biệt là khi có các yếu tố nguy cơ khác như béo phì và tiểu đường.

Phòng ngừa và điều trị gan nhiễm mỡ

• Khám sức khỏe định kỳ: Nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện sớm các dấu hiệu của gan nhiễm mỡ và các bệnh lý gan khác. Các xét nghiệm máu và siêu âm gan có thể giúp chẩn đoán bệnh.

• Thay đổi lối sống:

  • Chế độ ăn uống điều độ:
    • Tăng cường rau xanh, hoa quả, ngũ cốc nguyên hạt trong chế độ ăn.
    • Hạn chế mỡ động vật, đồ ăn chiên xào, đồ ngọt, và thực phẩm chế biến sẵn.
    • Ăn nhiều cá và thịt trắng thay vì thịt đỏ.
  • Tập thể dục thường xuyên: Vận động giúp đốt cháy mỡ thừa, cải thiện chức năng gan, và giảm nguy cơ mắc các bệnh lý liên quan đến gan nhiễm mỡ.
  • Kiêng rượu bia: Rượu là một trong những nguyên nhân chính gây gan nhiễm mỡ, vì vậy cần hạn chế hoặc tốt nhất là kiêng hoàn toàn rượu bia.

• Không nhịn ăn giảm cân đột ngột: Giảm cân quá nhanh có thể gây ra các vấn đề về gan, bao gồm cả gan nhiễm mỡ. Nên giảm cân từ từ và khoa học bằng cách kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh và tập luyện.

• Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng thuốc để hỗ trợ điều trị gan nhiễm mỡ. Ví dụ, Carmanus, một sản phẩm có thành phần chính là flavonoid chiết xuất từ cây Kế sữa (Carduus marianus), có tác dụng bảo vệ tế bào gan và giảm tích tụ mỡ.

  Lưu ý: Việc sử dụng bất kỳ loại thuốc nào cũng cần tuân theo chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ.

References: *Medscape: https://www.medscape.com/ *JAMA Network: https://jamanetwork.com/