Lưỡng Giới Tính: Sự Thật Khoa Học và Những Điều Cần Biết
Giới tính được hình thành như thế nào?
Giới tính của mỗi người được quyết định bởi nhiễm sắc thể ngay từ giai đoạn phôi thai. Đây là nền tảng sinh học cơ bản nhất để phân biệt nam và nữ.
- Nhiễm sắc thể: Ở người, bộ nhiễm sắc thể gồm 46 chiếc, trong đó có một cặp nhiễm sắc thể giới tính. Nếu cặp này là XY, phôi thai sẽ phát triển thành nam. Nếu là XX, phôi thai sẽ phát triển thành nữ. (Nguồn: National Human Genome Research Institute)
- Tuyến sinh dục: Nhiễm sắc thể quyết định sự phát triển của tuyến sinh dục. Ở người mang nhiễm sắc thể XY, tuyến sinh dục sẽ phát triển thành tinh hoàn. Ở người mang nhiễm sắc thể XX, tuyến sinh dục sẽ phát triển thành buồng trứng. (Nguồn: Medscape)
- Cơ quan sinh dục: Tinh hoàn sản xuất testosterone, hormone này thúc đẩy sự phát triển của cơ quan sinh dục nam. Buồng trứng sản xuất estrogen và progesterone, hai hormone này thúc đẩy sự phát triển của cơ quan sinh dục nữ. Sự khác biệt này tạo nên sự khác biệt về cơ quan sinh dục trong và ngoài giữa nam và nữ. (Nguồn: Mayo Clinic)
- Hoóc môn: Đến tuổi dậy thì, hoóc môn giới tính (testosterone ở nam và estrogen, progesterone ở nữ) đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển các đặc trưng sinh dục thứ cấp (như giọng nói, lông, ngực) và ảnh hưởng đến tâm lý, hành vi giới tính. (Nguồn: Hormone Health Network)
Lưỡng giới tính là gì?
Lưỡng giới tính (Intersex) là một thuật ngữ dùng để chỉ những người có đặc điểm giới tính không điển hình, không hoàn toàn phù hợp với định nghĩa về nam hoặc nữ. Đây là một tình trạng bẩm sinh, có thể do sự không thống nhất giữa các yếu tố quyết định giới tính như nhiễm sắc thể, tuyến sinh dục, cơ quan sinh dục, hormone và tâm lý giới tính. Lưỡng giới tính không phải là một bệnh, mà là một biến thể tự nhiên của cơ thể.(Nguồn: UN Human Rights Office)
Phân loại lưỡng giới tính
Có nhiều cách để phân loại lưỡng giới tính, nhưng phổ biến nhất là chia thành lưỡng giới tính thật và lưỡng giới tính giả.
- Lưỡng giới tính thật: Đây là trường hợp hiếm gặp, khi một người có cả mô buồng trứng và mô tinh hoàn trong cơ thể. Họ có thể có một buồng trứng và một tinh hoàn, hoặc có cả hai loại mô trong cùng một tuyến sinh dục (gọi là ovotestis). (Nguồn: Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD))
- Lưỡng giới tính giả: Trong trường hợp này, tuyến sinh dục của một người phù hợp với một giới tính nhất định, nhưng cơ quan sinh dục ngoài hoặc các đặc điểm giới tính khác lại không phù hợp. Lưỡng giới tính giả được chia thành hai loại:
- Lưỡng giới tính giả nam: Người có nhiễm sắc thể XY và tinh hoàn, nhưng cơ quan sinh dục ngoài có thể không phát triển đầy đủ hoặc có hình dạng giống nữ. Nguyên nhân thường là do thiếu hụt hormone testosterone hoặc không đáp ứng với testosterone. (Nguồn: MedlinePlus)
- Lưỡng giới tính giả nữ: Người có nhiễm sắc thể XX và buồng trứng, nhưng cơ quan sinh dục ngoài có thể bị nam hóa. Nguyên nhân thường là do tiếp xúc với hormone androgen (hormone nam) trước khi sinh. (Nguồn: Boston Children's Hospital)
Phân loại theo nguyên nhân
Một cách tiếp cận khác để phân loại lưỡng giới tính là dựa trên nguyên nhân gây ra tình trạng này. Điều này giúp các bác sĩ hiểu rõ hơn về cơ chế bệnh sinh và đưa ra phương pháp điều trị phù hợp. Các nguyên nhân có thể bao gồm:
- Bất thường nhiễm sắc thể: Ví dụ, hội chứng Turner (XO) hoặc hội chứng Klinefelter (XXY). (Nguồn: National Human Genome Research Institute)
- Rối loạn phát triển tuyến sinh dục: Ví dụ, bất sản tuyến sinh dục (tuyến sinh dục không phát triển). (Nguồn: Genetic and Rare Diseases Information Center (GARD))
- Rối loạn sản xuất hoặc đáp ứng hormone: Ví dụ, tăng sản tuyến thượng thận bẩm sinh (CAH). (Nguồn: Mayo Clinic)
Khi nào cần đi khám?
Nhiều người lưỡng giới tính được phát hiện từ khi còn nhỏ, nhưng cũng có những trường hợp chỉ được phát hiện khi đến tuổi dậy thì hoặc trưởng thành. Một số dấu hiệu có thể gợi ý tình trạng lưỡng giới tính bao gồm:
- Cơ quan sinh dục ngoài không rõ ràng.
- Dậy thì không đúng tuổi hoặc không hoàn toàn.
- Ở nữ giới, không có kinh nguyệt (vô kinh nguyên phát) hoặc có các đặc điểm nam tính (rậm lông, giọng nói trầm).
Nếu bạn hoặc người thân có bất kỳ dấu hiệu nào trên, hãy đến gặp bác sĩ để được khám và tư vấn. Việc chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp cải thiện chất lượng cuộc sống và sức khỏe tâm thần của người lưỡng giới tính.(Nguồn: Human Rights Watch)
