Bài viết cung cấp thông tin chi tiết về siêu âm thai kỳ, bao gồm tính an toàn, lợi ích, giới hạn, thời điểm nên siêu âm và những yếu tố ảnh hưởng đến kết quả. Giúp mẹ bầu hiểu rõ hơn về quy trình này và đưa ra quyết định sáng suốt.
Siêu âm thai kỳ: Giải đáp thắc mắc cho mẹ bầu
Siêu âm thai kỳ có an toàn không?
Bằng chứng an toàn: Trong nhiều thập kỷ qua, các thử nghiệm và nghiên cứu lâm sàng đã cung cấp bằng chứng cho thấy siêu âm an toàn cho thai nhi và không gây ra những hậu quả xấu. Nhiều nghiên cứu lớn, kéo dài đến 12 năm, không tìm thấy sự khác biệt về phát triển thể chất, thần kinh và tâm lý ở trẻ được theo dõi liên tục. Do đó, siêu âm được coi là phương pháp chẩn đoán hình ảnh an toàn nhất trong sản khoa.
Cơ chế hoạt động: Siêu âm trong sản khoa sử dụng sóng âm cao tần để tạo ra hình ảnh trực quan của thai nhi, nhau thai và túi ối trong tử cung. Điều quan trọng cần nhấn mạnh là siêu âm không sử dụng tia X hay bất kỳ loại bức xạ nào khác có thể gây hại cho thai nhi. Thậm chí, có thể thực hiện siêu âm từ tuần thứ 5 của thai kỳ và xác định giới tính thai nhi vào khoảng tuần thứ 18.
Siêu âm có ảnh hưởng đến thính giác của thai nhi?
Không bức xạ: Siêu âm không tạo ra bức xạ như tia X. Thay vào đó, nó sử dụng sóng âm cao tần. Những sóng âm này, tai người không nghe được, nên không gây nguy hiểm cho thính giác của thai nhi. Khi sóng âm gặp các cấu trúc cơ thể, chúng phản hồi và tạo ra hình ảnh trên màn hình.
Lịch sử và lợi ích của siêu âm trong sản khoa
Ứng dụng từ lâu: Công nghệ siêu âm bắt đầu được ứng dụng trong sản khoa từ những năm 1950 và trở nên phổ biến vào cuối những năm 1970 và 1980. Mặc dù ban đầu có những lo ngại về sự an toàn khi siêu âm nhiều lần, nhưng những lợi ích của nó đã sớm được công nhận.
Lợi ích vượt trội: Siêu âm là một tiến bộ quan trọng trong lĩnh vực sản khoa trong hơn 30 năm qua. Nó cho phép bác sĩ theo dõi sự phát triển của thai nhi, xác định tuổi thai, ngày sinh dự kiến, tư thế thai và phát hiện các dị tật bẩm sinh.
Phát hiện sớm dị tật: Nhờ siêu âm, các bác sĩ có thể phát hiện sớm các dị tật tim bẩm sinh (loại dị tật phổ biến nhất, chiếm tỷ lệ 8/1000 trẻ), sứt môi, bàn chân vẹo, dị tật cột sống (1/1000) và hội chứng Down (1/700). Trước đây, nhiều trẻ bị tim bẩm sinh chỉ được phát hiện sau sinh khi đã tím tái và nguy kịch. Ngày nay, nhờ siêu âm, các bác sĩ có thể phát hiện bất thường ở 4 buồng tim và can thiệp phẫu thuật sớm.
Siêu âm đầu dò âm đạo: Siêu âm qua đường âm đạo thường được thực hiện sớm trong thai kỳ để xác định tuổi thai, chẩn đoán chửa ngoài tử cung hoặc theo dõi độ dài cổ tử cung ở thai kỳ có nguy cơ cao. Trong ba tháng giữa thai kỳ, siêu âm giúp xác định vị trí nhau thai (để chọc hút nước ối và lấy máu dây rốn), lượng nước ối và tình trạng dây rốn.
Giới hạn của siêu âm
Không phải 'cây đũa thần': Mặc dù an toàn và hữu ích, siêu âm không thể chẩn đoán được mọi bệnh lý của thai nhi. Một số bất thường chỉ bộc lộ vào cuối thai kỳ, ngay cả khi các lần siêu âm trước đó đều cho kết quả bình thường.
Thời điểm phát hiện: Một số chuyên gia khuyến cáo nên siêu âm ít nhất hai lần trong ba tháng đầu thai kỳ để kiểm tra giải phẫu thai nhi, đo độ mờ da gáy, nồng độ beta-HCG và PAPP-A (protein liên quan đến thai kỳ) để đánh giá nguy cơ hội chứng Down và các bất thường khác. Phương pháp này có độ chính xác cao hơn so với các xét nghiệm máu trong ba tháng giữa thai kỳ.
Tầm soát dị tật sớm: Mặc dù lợi ích của việc tầm soát độ mờ da gáy bằng siêu âm trong ba tháng đầu thai kỳ đã được chứng minh, nhưng tỷ lệ phụ nữ được thực hiện xét nghiệm này vẫn còn thấp.
Lưu ý khi siêu âm
Chuẩn bị trước khi siêu âm: Khi siêu âm bụng, bàng quang cần đầy để hình ảnh rõ nét hơn (sóng âm truyền tốt hơn và ruột không che khuất tử cung). Vì vậy, bạn nên uống nhiều nước trước khi siêu âm. Đối với siêu âm đầu dò âm đạo, không cần bàng quang đầy.
Thông báo dị ứng: Bác sĩ thường sử dụng bao cao su làm bằng latex và gel bôi trơn để đưa đầu dò vào âm đạo. Nếu bạn bị dị ứng với latex, hãy báo cho bác sĩ biết.
Thời gian siêu âm
Thời gian tối thiểu: Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) khuyến cáo thời gian siêu âm nên giới hạn ở mức tối thiểu cần thiết để thu thập đủ thông tin về thai nhi (khoảng 15 phút).
Không siêu âm vì mục đích phi y tế: FDA không khuyến cáo siêu âm chỉ để xác định giới tính thai nhi vì mục đích này không liên quan đến sức khỏe.
Siêu âm có thể phát hiện những bất thường nào?
Các vấn đề có thể phát hiện: Siêu âm có thể phát hiện nhiều bất thường, bao gồm: thai chậm phát triển, thai quá to so với tuổi thai, thai ngôi ngược, dị tật (ví dụ: không có thận hoặc não), nhau tiền đạo (che cổ tử cung), quá ít hoặc quá nhiều nước ối, chửa ngoài tử cung, thai trứng, và thai chết lưu (tim thai không đập).
Yếu tố ảnh hưởng đến kết quả siêu âm
Các yếu tố gây khó khăn: Một số yếu tố có thể gây khó khăn cho việc siêu âm hoặc làm sai lệch kết quả, bao gồm: béo phì, có phân hoặc hơi trong ruột, lượng nước ối quá ít, tư thế thai nhi không thuận lợi, không thể nằm yên lâu và thai nhi cử động quá nhiều.
Cần lưu ý gì về kết quả siêu âm?
Không đảm bảo 100%: Một kết quả siêu âm bình thường không đảm bảo rằng em bé sinh ra sẽ hoàn toàn khỏe mạnh. Siêu âm không phải lúc nào cũng phát hiện được tất cả các dị tật bẩm sinh.
Cần thăm dò thêm: Nếu kết quả siêu âm không bình thường, bạn có thể cần thực hiện thêm các xét nghiệm khác để xác định chẩn đoán.
Ngày dự sinh: Ngày dự sinh có thể thay đổi dựa trên kết quả siêu âm, đặc biệt là khi siêu âm được thực hiện trong giai đoạn đầu của thai kỳ. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng vào ba tháng cuối của thai kỳ, siêu âm không xác định chính xác tuổi thai hoặc cân nặng thai nhi.
Siêu âm 3D, Doppler: Siêu âm ba chiều (3D) đang được nghiên cứu để đánh giá các bất thường của thai nhi. Siêu âm Doppler sử dụng sóng âm để đánh giá tốc độ và dòng chảy của máu đến nhau thai và thai nhi.
Khi nào nên siêu âm?
Không cần thiết nếu: Bạn không bị ra máu âm đạo, không bị đau bụng do cơn co, nhớ rõ ngày kinh cuối cùng (biết tuổi thai), không có xét nghiệm trước sinh nào nghi ngờ thai có vấn đề và không có yếu tố nguy cơ sinh con có khuyết tật. Siêu âm chỉ để biết giới tính thai nhi cũng không phải là một lý do chính đáng.
Nên siêu âm nếu: Bạn bị ra máu âm đạo hoặc có cơn co, nghi ngờ sẩy thai hoặc đẻ non, không nhớ ngày kinh cuối cùng, có xét nghiệm trước sinh nghi ngờ thai có vấn đề hoặc có các yếu tố nguy cơ sinh con có khuyết tật bẩm sinh.
