Nhìn chung chúng ta tưởng rằng, họng là khoảng không vẫn nhìn thấy trong gương – khi há rộng miệng, trong khi đó chỉ là bộ phận ở giữa của họng. Bởi thực ra cơ quan này còn bộ phận ở phía trên, tức khoảng không giáp mũi, và khoảng không phía duới, theo hướng khí quản.
Địa bàn này đảm nhiệm hàng loạt chức năng quan trọng. Đây là con đường tất cả thức ăn đi qua để vào dạ dày cũng như không khí chu du đến phổi. Bộ máy phát ngôn cũng nằm ở đây. Cuối cùng họng cũng là phòng tuyến đầu tiên của mặt trận chiến đấu với đủ loại vi sinh khuẩn, vi trùng liên tục thâm nhập vào cơ thể chúng ta. Nếu hệ miễn dịch của cơ thể tự xoay sở có hiệu quả với những phần tử phá hoại, sẽ không có gì xấu xảy ra. Tuy nhiên nếu gặp phải loại virus hoặc vi trùng mới, hoàn toàn xa lạ, hoặc bệnh lây nhiễm đã biết, song đúng lúc cơ thể chúng ta bị mệt mỏi, mất ngủ, lạnh cóng đang lúc mùa đông, hoặc – hoàn toàn ngược lại – cơ thể bị hâm nóng vào giữa mùa hè, hệ đề kháng suy yếu có thể không đủ sức chống lại kẻ thù và cơ thể sẽ bị nhiễm bệnh.
Ngậm hay súc miệng?
Chính tình trạng nhiễm trùng là nguyên nhân gây đau họng. Nếu bị đau cấp tập, chúng ta cảm thấy bỏng rát, ngứa ngáy, thêm nữa là cảm giác khó chịu, cũng xuất hiện tình trạng hâm hấp sốt, đó là dấu hiệu bệnh lây nhiễm “đã chính thức tuyên chiến”, tức bắt đầu nhân bản.
Chúng ta không phải vội vàng tìm gặp bác sĩ với bệnh lây nhiễm khởi đầu như thế. Tuy nhiên sẽ có ý nghĩa – nếu mọi người tạo điều kiện thuận lợi, để hệ miễn dịch có thể thực hiện công việc của nó bằng cách nghỉ hai-ba ngày ở nhà, cố gắng nằm giường và ngủ đẫy giấc. Tiếc rằng thực tế ít ai làm như vậy. Chúng ta thường gắng sức bỏ qua bệnh lý này, cho dù đó không phải là giải pháp khôn ngoan vì một số lý do.
Nếu chịu nằm giường, gần như chắc chắn tình trạng nhiễm trùng không vượt ra khỏi địa bàn họng và cuối cùng biến mất ở đấy. Trái lại nguy cơ tình trạng nhiễm trùng tiếp tục mở rộng sẽ gia tăng - nếu chúng ta không chịu giảm thiểu cường độ làm việc. Ngoài ra năng suất lao động vào thời điểm mới bị nhiễm bệnh thường suy giảm tệ hại và cơ quan (hoặc chủ thuê lao động) không được lợi lộc gì – nếu nạn nhân vẫn gượng gạo đến công sở với tình trạng như vậy. Tệ hơn, cơ quan (hoặc chủ thuê nhân công) còn bị thiệt hại, bởi gần như chắc chắn – hoàn toàn vô tình, chúng ta sẽ hào phóng “trao tặng” vô số virus hoặc vi trùng gây bệnh của mình cho đồng nghiệp.
Không phụ thuộc vào thực tế, quyết định nghỉ vài ngày ở nhà hay cố gắng tiếp tục đi làm – vẫn tốt cho cơ thể, nếu chúng ta cung cấp cho cơ thể các “phương tiện” phát huy tác dụng giảm đau và giảm sốt trong thời gian này. Chúng ta cũng có thể cố gắng tác động trực tiếp vào họng, để giảm thiểu phần nào triệu chứng. Trong trường hợp này các hiệu thuốc có bán khá nhiều tân dược không cần đơn bác sĩ. Nhìn chung có hai loại “vũ khí” đặc trị chứng bệnh này – viên ngậm hoặc dung dịch súc họng.
Bản thân, tôi nghiêng về giải pháp thứ hai và tôi vẫn chỉ định bệnh nhân của mình – BS Ewa Goleblewska, chủ nhiệm Khoa Tai-Mũi-Họng Bệnh viện Warszawa khẳng định. – Các viên ngậm chống viêm họng vẫn được quảng cáo thái quá như “phát huy tác dụng giảm đau tuyệt vời”, song thực tế khả năng này duy trì không dài hơn 15-20 phút. Để họng thực sự hết đau, cần phải sử dụng liều thuốc lớn hơn ở dạng bình xịt hoặc thuốc tiêm, trong khi gần như không bệnh nhân nào chấp nhận giải pháp này – thầy thuốc giầu kinh nghiệm giải thích.
Thực ra việc sử dụng viên ngậm chỉ có ý nghĩa vào thời điểm mới bị nhiễm bệnh và trong hoàn cảnh không có khả năng súc họng. Đơn giản, vì viên ngậm thuận lợi hơn trong sử dụng.
Dùng gì, nếu chọn giải pháp hai?
Nếu có thể so sánh giải pháp viên ngậm như lau tay bằng khăn vệ sinh; súc họng đã là rửa tay nghiêm túc dưới vòi nước, bằng xà phòng. Việc súc họng không chỉ có tác dụng làm ẩm màng niêm mạc họng, mà còn sục rửa từ địa bàn này tất cả nhừng gì vô tích sự, tức vi sinh vật gây bệnh, làm sạch niêm mạc và loại bỏ cặn bã thức ăn dư thừa.
Để súc họng có thể sử dụng nhiều loại dung dịch – từ nước muối đến nước trà hoa cúc và các sản phẩm nước súc họng pha sẵn như Septosan, Tantum Verde hoặc Dentosept. Mỗi người có sở thích mùi vị riêng. Người này ưa Septosan, người khác chê, không thể chấp nhận và thích dùng sản phẩm thuộc dòng hương vị bạc hà. Điều quan trọng là dung dịch không quá lạnh, cũng không quá nóng – tốt nhất khoảng 36 độ C. Cần phải súc họng tối thiểu vài ba lần/ngày.
Đôi khi một số bác sĩ cũng khuyên súc họng bằng nước ấm pha vài giọt dầu thực vật. Hỗn hợp này phát huy tác dụng làm mát và bôi trơn niêm mạc họng.
Có thể bệnh viêm họng?
Bệnh nhiễm trùng liên quan với tình trạng đau rát họng có thể bao gồm những diễn biến rất khác nhau. Các triệu chứng từ họng có thể xuất hiện ngay từ đầu, hoặc chậm hơn. Có thể đi liền với cảm lạnh, hoặc xuất hiện biệt lập. Có thể kết thúc nhanh chóng, hoặc kéo dài và không hiếm trường hợp ngày càng trầm trọng.
Cần nhanh chóng gõ cửa phòng khám, bởi không loại trừ khả năng phải sử dụng thuốc kháng sinh - trường hợp tình trạng đau rát họng dai dẳng kèm sốt cao và đau nhức hạch ở khu vực cổ.
Phần lớn viêm họng do virus (nhất là vào mùa xuân và mùa thu), song không hiếm trường hợp là “tác phẩm” của vi trùng. Cũng có trường hợp thoạt đầu bị lây bệnh vì virus, sau đó vi trùng bồi thêm đòn – khi cơ thể đã suy nhược.
Trong các bệnh lây nhiễm do vi trùng có viêm họng. Bệnh tấn công trước hết trẻ em và đối tượng dưới tuổi 25. Sau đó hiếm xảy ra.
Viêm họng nhìn chung gắn với tình trạng đau nhức và khó nuốt. Cũng có thể nhìn thấy màng trắng đặc thù trên một hoặc cả hai amiđan. Viêm họng do mụn cóc bao giờ cũng cần phải điều trị bằng thuốc kháng sinh. Penicylin là sản phẩm được lựa chọn.
Tình trạng mọc hạt chung quanh amiđan là bệnh viêm họng cấp khác vốn là biến chứng tại chỗ của viêm họng. Mức độ đau trong trường hợp này mạnh tới mức khó nhầm với tình trạng viêm họng khác.
Họng không thích gì?
Bệnh trở thành mãn tính hoặc thường xuyên lặp lại là rắc rối sức khỏe đặc biệt. Chúng có nhiều nguồn gốc khác nhau. Không hiếm trường hợp nguyên nhân rất bất ngờ - điều hòa nhiệt độ. Họng của chúng ta vốn đặc biệt không thích không khí khô do thiết bị điều hòa nhiệt độ tạo ra, vì thế việc nhiều giờ mỗi ngày ngồi trong căn phòng như thế có thể làm cho một số người quanh năm bị đau họng.
Cũng không hiếm trường hợp hô hấp không hợp lý là nguyên nhân gây sự cố với họng. Tự nhiên con người vốn được thiết kế theo cách cần phải thở bằng mũi, thay vì bằng miệng. Mũi có cấu tạo đặc biệt, đảm làm sạch không khí “đầu vào”, sưởi ấm và tạo độ ẩm thích hợp. Tuy nhiên sẽ xảy ra tai họa - nếu ai đó, thí dụ liên tục hít thở không khí qua đường miệng, khiến họng phải tiếp xúc trực tiếp với không khí khô, quá lạnh hoặc ô nhiễm vì lý do cong vẹo thái quá vách ngăn hốc mũi.
Lại có những bệnh nhân gõ cửa phòng khám tai-mũi-họng vì lý do đau họng mạn tính, trong khi nguyên nhân bệnh lý hoàn toàn không thuộc lĩnh vực này, mà cần tìm ở nơi khác trong cơ thể. Đau họng có thể thí dụ vì hậu quả dị tật trong hệ tiêu hóa như tình trạng trào ngược (thức ăn từ dạ dày trào lên thực quản do khuyết tật van một chiều) hoặc hiện tượng phì đại thực quản (mảnh nhỏ dạ dày bị thực quản kéo ngược và gây ra đau vòm ngực hoặc đau họng).
Nguyên nhân một số triệu chứng đau họng cũng có thể là tân dược. Hay gặp nhất là một số thuốc hạ áp huyết. Thực tế có nhiều người sử dụng biệt dược này và chúng gây ra những tình trạng chịu với họng ở một bộ phận người sử dụng. Cần phải thông báo với bác sĩ điều trị - trường hợp không may rơi vào tình huống này. Có rất nhiều loại thuốc điều trị áp huyết cao, vì thế bác sĩ không khó tìm sản phẩm thích hợp.
Miễn sao không bỏ qua ung thư
Đau họng kinh niên cũng có thể là dấu hiệu ung thư cơ quan này. Tiếc rằng đây hoàn toàn không phải chứng bệnh hiếm gặp. Đó là chưa kể ung thư amiđan. Nhìn chung nam giới bị nhiều hơn phụ nữ.
Số đông người bệnh coi thường triệu chứng, bởi ai cũng nghĩ, đó là “di sản” của tình trạng nhiễm trùng. Trong khi tình trạng viêm nhiễm đã kết thúc từ lâu, song họng vẫn bất ổn. Bản thân viêm họng không phải là nguyên nhân ung thư, trái lại những triệu chứng của bệnh có thể vô tình ngụy trang cho chứng bệnh nguy hiểm hơn nhiều. Dấu hiệu ung thư có thể là cảm giác đau, cho dù người bệnh thường ca thán nhiều hơn vì cảm giác khó chịu, khó nuốt. Rất đặc trưng là thực tế triệu chứng chỉ xuất hiện ở một bên họng.
Việc phát hiện ung thư trong trường hợp này khá đơn giản. Bác sĩ đưa thiết bị nội soi để quan sát chính xác bệnh tình, gây mê cục bộ và lấy mẫu sinh thiết.
Nhìn chung cơ may hồi phục rất lớn – nếu ung thư phát hiện trong giai đoạn đầu (Tây y chủ yếu áp dụng liệu pháp xạ trị). Tuy nhiên nếu thiếu quan tâm, việc cứu sống tính mạng sẽ hết sức khó.
Lẽ ra không phải chết vì chứng bệnh này – BS Ewa Golebiewska. – Ung thư họng cũng gần giống ung thư cổ tử cung ở phụ nữ - vị chuyên gia nói tiếp. – Việc thăm khám và chữa trị trong hai trường hợp đều đơn giản, chỉ cần phát hiện sớm.
Vì thế các bạn nên nhớ. Nhất thiết phải gõ cửa phòng khám – nếu tình trạng khó chịu trong họng kéo dài vài ba tuần hoặc hàng tháng – BS Golebiewska cảnh cáo.
Theo Trang Bằng
Tri Thức Trẻ