Ngộ độc thức ăn

Ngộ độc thức ăn là một bệnh cấp tính xảy ra do ăn phải thức ăn bị nhiễm vi khuẩn hoặc độc tố của vi khuẩn hoặc thức ăn có chứa các chất có tính chất độc hại đối với người ăn. Bệnh thường xảy ra có tính chất đột ngột nhiều người cùng mắc do ăn cùng một loại thức ăn.Ngộ độc thức ăn do vi khuẩn thường chiếm tỷ lệ tương đối cao trong đó thịt cá là thức ăn chủ yếu gây ngộ độc tuy vậy tỷ lệ tử vong thấp ngược lại ngộ độc thức ăn không do vi khuẩn tuy ít xảy ra hơn nhưng tỷ lệ tử vong lại cao hơn nhiều. Ngộ độc thức ăn phụ thuộc nhiều vào thời tiết mùa hè thường xảy ra nhiều hơn mùa đông.

Ngoài ra nó còn phụ thuộc vào khụ vực địa lí tập quán ăn uống điều kiện sinh hoạt ăn uống của từng nơi khác nhau.Trong những năm gần đây việc sử dụng rộng rãi hóa chất trừ sâu trong nông nghiệp các chất phụ gia trong công nghiệp thực phẩm... cũng đang là mối quan tâm lớn đối với những người làm công tác vệ sinh an toàn thực phẩm.Tổ chức Y tế thế giới (OMS) đã nhấn mạnh cần thiết phải tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục vệ sinh thực phẩm chấp hành luật vệ sinh ăn uống trong nhân dân trên toàn cầu.

Nguyên nhân:

1. Do thức ăn bị nhiễm các vi sinh vật:

Ngộ độc thức ăn loại này chiếm tỷ lệ 33-49% gây ngộ độc khi hình thành độc tố ruột (Enterotoxin). Các vi khuẩn thường gặp như: Salmonella tụ cầu khuẩn Clostridinum botulinum(ngộ độc Botulism ngộ độc thịt) các vi khuẩn đường ruột khác như Proteus E.co li Perfringens. Ngoài ra còn gặp các loại virus gây ngộ độc thường có trong ruột người.

2. Ngộ độc thức ăn không do vi sinh vật:

- Ngộ độc thức ăn lành tức là hiện tượng dị ứng quá mẫn thường là do tôm cua cá ốc nhộng tằm... chỉ gặp ở một số người có cơ địa dị ứng tự nhiên.
- Ngộ độc thức ăn do bản thân thực phẩm có chứa độc chất tự nhiên như nấm độc cá nóc cóc mật cá trắm (độc tố Tetradotoxin) khoai tây mọc mầm (Solamin và Chaconin) sắn(Xyanua) măng chua trong quá trình ngâm kết hợp với một số enzym trong ruột người tạo thành axit cyanhydric...
- Ngộ độc thức ăn do thực phẩm bị nhiễm độc chất từ môi trường vào trong quá trình sản xuất chế biến bảo quản thực phẩm. Thuộc loại này gồm có:
+ Độc tố vi nấm: Nấm mốc thường gặp trong môi trường sống nhất là ở trong các lọai ngũ cốc quả hạt có dầu dự trữ trong điều kiện khí hậu nóng ẩm. Nấm mốc gây hư hỏng thực phẩm một số loại còn sản sinh ra các độc tố nguy hiểm. Aflatoxin là độc tố vi nấm được biết rõ nhất do nấm Aspergillus Flavus và Aspergillus Parasiticus sản sinh ra trong ngô đậu và lạc ẩm mốc.
+ Hóa chất bảo vệ thực vật (chất hữu cơ thuốc diệt côn trùng vật hại chất bảo quản chống thối rữa).
+ Các chất phụ gia sử dụng không đúng qui định: các chất tạo màu tạo mùi tạo ngọt tăng độ kết dính ổn định chất bảo quản chất chống ôxy hóa bao bì đóng gói.
+ Thức ăn và nước uống bị nhiễm chất độc như: kim loại (asen kẽm chì...).

Các triệu chứng đầu tiên của ngộ độc thức ăn nói chung khá giống nhau. Sau khi ăn hay uống một thực phẩm bị nhiễm độc (sau vài phút vài giờ thậm chí có thể sau một ngày) người bệnh đột ngột có những triệu chứng: buồn nôn và nôn ngay có khi nôn cả ra máu đau bụng đi ngoài nhiều lần (phân nước có thể lẫn máu) có thể không sốt hoặc sốt cao.
Dù là xuất phát từ nguyên nhân nào thì người bệnh cũng bị rối loạn tiêu hóa biểu hiện là bị mất nước kèm theo mất muối do tiêu chảy và nôn mửa. Nếu không được điều trị kịp thời bệnh nhân rất dễ bị suy tuần hoàn cấp trụy tim mạch và chết. Tai biến này thường gặp nhiều ở trẻ em và người già.
Xử trí:
Khi có trư­ờng hợp nhiễm độc ngộ độc do thức ăn hoặc nghi ngờ bi ngộ độc thì nhất thiết phải đình chỉ việc sử dụng thức ăn đó và giữ toàn bộ thức ăn thừa chất nôn phân n­ước tiểu... để gửi đi xét nghiệm báo ngay cho cơ quan y tế gần nhất đến điều tra xác minh và kịp thời tổ chức cấp cứu người bị ngộ độc.
Xử trí cấp cứu trư­ớc tiên là phải làm cho ng­ười bị ngộ độc nôn ra cho hết chất đã ăn vào ngăn cản sự hấp thu của ruột đối với chất độc phá huỷ độc tính đồng thời bảo vệ niêm mạc dạ dày. Loại trừ các chất độc ra khỏi cơ thể và giải độc cần ph ải thực hiện ngay càng sớm càng tốt.
- Nếu người bệnh còn tỉnh táo cần làm cho chất độc lẫn trong thức ăn đào thải ra ngoài càng nhanh càng tốt bằng cách dùng hai ngón tay để ngoáy họng hay dùng một thìa nhỏ hoặc tăm-pon đưa vào gốc lưỡi (cẩn thận tránh làm xây sát miệng) để gây nôn. Khi bệnh nhân nôn để đầu cúi thấp hơn ngực tránh bị sặc vào phổi. Tại các cơ sở y tế cần rửa dạ đày càng sớm càng tốt chậm nhất là tr­ước 6 giờ.
- Trong trường hợp nếu biết chất độc là dầu hỏa xăng hóa chất trừ sâu thuốc chuột... thì không nên gây nôn vì gây nôn sẽ có thể làm bệnh nhân hít chất độc vào phổi hoặc lên cơn co giật khi đang nôn mà nhanh chóng cho nạn nhân uống than hoạt tính 20-30g nếu là người lớn 5-10g đối với trẻ em. Than hoạt tính có tác dụng gắn giữ các chất độc không cho thấm vào máu. Tiếp đó cho sulfate magnesium sorbitol để tống chất độc và than hoạt qua đường phân.
- Bệnh nhân bị mất nước nghiêm trọng nên cần bù nước và điện giải bằng cách cho uống dung dịch Oresol hoặc nước cháo nước dừa nhất là sau mỗi lần nôn hay đi ngoài. Tiếp tục cho bệnh nhân ăn các thức ăn mềm dễ tiêu nếu là trẻ nhỏ thì vẫn cho trẻ bú như bình thường.
Nếu thấy bệnh nhân mất nước nặng ly bì sốt cao hay phân có máu thì phải đưa đến bệnh viện để được truyền dịch và điều trị kịp thời. Chống mất nước và mất muối khoáng đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong việc hạn chế tỷ lệ chết nhất là đối với các cháu nhỏ và người cao tuổi.
Việc lựa chọn loại kháng sinh phải dựa vào các kết quả xét nghiệm vi khuẩn học và làm kháng sinh đồ

Để phòng ngộ độc mọi người cần có ý thức giữ gìn vệ sinh trong ăn uống trong chế biến và kinh doanh thực phẩm. Hãy thực hiện tốt những điều sau:
- Nên tìm hiểu kỹ những cây rau các loại nấm cá để phân biệt được loại không độc và loại độc. Tuyệt đối không ăn những thức ăn lạ.
- Thực phẩm dùng để làm thức ăn phải được chọn lựa cẩn thận phải tươi không dập nát. Không ăn cá ươn không hái nấm ở dọc đường hay trong rừng để ăn.
- Chuẩn bị thức ăn kỹ càng: nấu chín đun sôi bỏ những phần nghi là gây độc (bỏ vỏ sắn và ngâm nước trước khi luộc; bỏ da đầu ruột mật cá trước khi nấu...).
- Giữ sạch bát đĩa xoong nồi đựng thức ăn. Thức ăn nấu chín nên ăn ngay. Thức ăn không ăn hết cần đun lại rồi mới cất giữ trong tủ lạnh. Khi ăn lại vẫn phải đem đun sôi rồi mới ăn.
- Diệt ruồi gián chuột... Tuyệt đối không để chúng tiếp xúc với thức ăn.
- Quả rau sống phải rửa sạch ngâm và gọt vỏ rồi mới ăn.
- Không uống mật cá trắm trôi chép với mục đích chữa bệnh. Tuyệt đối không ăn cá nóc. Không uống bia rượu quá thời hạn sử ụng hoặc không rõ nguồn gốc.
- Rửa sạch tay bằng xà phòng trước khi ăn hay khi chuẩn bị chế biến thức ăn.