Thị trường dược phẩm Việt Nam đối mặt với nhiều thách thức: thuốc giả, thuốc kém chất lượng gia tăng, sản xuất tự phát, phụ thuộc nhập khẩu. Cần có giải pháp đồng bộ để phát triển ngành dược bền vững, đảm bảo chất lượng thuốc và bảo vệ sức khỏe người dân.

Thực trạng đáng lo ngại về thuốc giả và thuốc kém chất lượng tại Việt Nam

Tăng trưởng thị trường dược phẩm và những bất cập

Thị trường dược phẩm Việt Nam đang trên đà tăng trưởng mạnh mẽ, thể hiện qua những con số ấn tượng. Năm 2007, quy mô thị trường đạt 1,13 tỷ USD và dự kiến sẽ tiếp tục tăng lên 1,34 tỷ USD vào năm 2008. Đáng mừng là các doanh nghiệp dược phẩm trong nước đã đáp ứng được 52,86% nhu cầu tiêu dùng thuốc của người dân.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đó, vẫn còn tồn tại không ít bất cập. Sự phát triển của ngành dược còn mang tính tự phát, thiếu định hướng rõ ràng và cơ cấu sản phẩm chưa thực sự hợp lý. Một số loại thuốc như thuốc cảm cúm được sản xuất dư thừa, trong khi các loại thuốc điều trị đặc hiệu lại thiếu hụt và phải nhập khẩu từ nước ngoài.

Các ngành công nghiệp hỗ trợ như hóa dược, hóa chất, sản xuất tá dược và bao bì còn chậm phát triển, dẫn đến sự phụ thuộc lớn vào nguồn nguyên liệu nhập khẩu (chiếm hơn 90%). Điều này không chỉ làm tăng chi phí sản xuất mà còn gây khó khăn trong việc chủ động nguồn cung thuốc.

Mặc dù hệ thống lưu thông và phân phối thuốc đã được kiện toàn, nhưng ngành y tế vẫn chưa thể kiểm soát hoàn toàn tình trạng tăng giá thuốc trên thị trường. Sự chênh lệch lớn giữa giá trị thực của thuốc và giá bán cũng là một vấn đề nhức nhối, gây ảnh hưởng đến quyền lợi của người tiêu dùng.

Nguyên nhân của tình trạng này

• Thiếu quy hoạch và định hướng phát triển: Ngành dược phát triển tự phát, không có quy hoạch bài bản dẫn đến tình trạng sản xuất không cân đối, thừa thiếu cục bộ.
• Phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu: Các ngành công nghiệp hỗ trợ chậm phát triển khiến ngành dược phụ thuộc lớn vào nguyên liệu nhập khẩu, dễ bị ảnh hưởng bởi biến động giá cả trên thị trường quốc tế.
• Hệ thống kiểm soát giá chưa hiệu quả: Chưa có cơ chế kiểm soát giá thuốc hiệu quả, dẫn đến tình trạng các nhà thuốc tự ý nâng giá, gây thiệt hại cho người tiêu dùng.

Chất lượng thuốc đáng báo động

Một trong những vấn đề đáng lo ngại nhất hiện nay là chất lượng thuốc. Theo thống kê, tỷ lệ thuốc không đạt chất lượng đã tăng lên 3,30% vào năm 2007, mức cao nhất trong vòng 7 năm qua. Điều này cho thấy công tác kiểm soát chất lượng thuốc còn nhiều hạn chế và cần được tăng cường hơn nữa.

Số lượng thuốc giả cũng có xu hướng gia tăng. Trong năm 2007, cơ quan chức năng đã phát hiện 43 loại thuốc giả, tăng gấp đôi so với năm 2005 và cao hơn nhiều so với năm 2006. Tình trạng này không chỉ gây thiệt hại về kinh tế cho người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tính mạng của họ.

Đáng chú ý, tỷ lệ thuốc nhập khẩu không đạt chất lượng cũng khá cao, chiếm 34,8% trong tổng số các lô thuốc bị đình chỉ và thu hồi. Trong đó, các lô thuốc từ Ấn Độ và Hàn Quốc chiếm tỷ lệ lớn nhất. Ngoài ra, tình trạng thuốc đông dược trộn lẫn tân dược cũng diễn biến phức tạp, gây khó khăn cho công tác kiểm tra và giám sát.

Hậu quả của việc sử dụng thuốc giả, thuốc kém chất lượng

• Không có tác dụng điều trị: Thuốc giả, thuốc kém chất lượng thường chứa hàm lượng hoạt chất không đúng với tiêu chuẩn, thậm chí không có hoạt chất, dẫn đến không có tác dụng điều trị bệnh.
• Gây tác dụng phụ: Một số loại thuốc giả, thuốc kém chất lượng có thể chứa các chất độc hại, gây ra các tác dụng phụ nguy hiểm cho sức khỏe.
• Kháng thuốc: Sử dụng thuốc kém chất lượng có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn kháng thuốc, gây khó khăn cho việc điều trị các bệnh nhiễm trùng.
• Tử vong: Trong trường hợp nghiêm trọng, sử dụng thuốc giả, thuốc kém chất lượng có thể dẫn đến tử vong.

Giải pháp và định hướng phát triển

Để giải quyết những vấn đề trên, Bộ Y tế đã đề ra nhiều giải pháp và định hướng phát triển cho ngành dược trong thời gian tới. Trong đó, ưu tiên hàng đầu là đẩy mạnh phát triển ngành công nghiệp dược để đáp ứng nhu cầu thuốc điều trị cho người dân và bình ổn giá thuốc.

Ngành y tế sẽ tập trung vào việc sản xuất thuốc trong nước, đặc biệt là các loại thuốc generic, để cung cấp cho hệ thống y tế công lập và bảo hiểm y tế. Đồng thời, tăng cường nhập khẩu các loại thuốc chưa có số đăng ký để phục vụ công tác điều trị, khuyến khích gia công và sản xuất thuốc gốc.

Để thu hút đầu tư vào lĩnh vực dược, Bộ Y tế sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài. Bên cạnh đó, cần quy hoạch lại hệ thống sản xuất, vùng nguyên liệu, hệ thống phân phối, kiểm tra và giám sát để đảm bảo chất lượng thuốc và bình ổn giá.

Ngoài ra, việc đào tạo nguồn nhân lực ngành dược cũng là một nhiệm vụ quan trọng. Bộ Y tế sẽ phối hợp với Bộ Giáo dục và Đào tạo để đặt hàng đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu thực tế của ngành.

Phó Thủ tướng Nguyễn Thiện Nhân cũng yêu cầu ngành dược cần lựa chọn một vài sản phẩm chế biến từ dược liệu trong nước để xây dựng các sản phẩm mang tính chất quốc gia, sau đó sản xuất với quy mô lớn, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và tiến tới xuất khẩu.

Các giải pháp cụ thể

• Tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng thuốc: Tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng thuốc trên thị trường, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm.
• Xây dựng hệ thống cảnh báo thuốc giả: Xây dựng hệ thống cảnh báo thuốc giả để người dân có thể nhận biết và tránh mua phải thuốc giả.
• Nâng cao nhận thức của người dân: Tuyên truyền, giáo dục để nâng cao nhận thức của người dân về tác hại của thuốc giả, thuốc kém chất lượng và cách lựa chọn thuốc an toàn.
• Hợp tác quốc tế: Tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực phòng chống thuốc giả, thuốc kém chất lượng.

Việc thực hiện đồng bộ các giải pháp trên sẽ góp phần nâng cao chất lượng thuốc, bảo vệ sức khỏe người dân và phát triển ngành dược Việt Nam một cách bền vững.