Ung thư vú chỉ chiếm khoảng 10%, còn lại 90% là các bệnh lành. Cũng chính các bệnh này đã đưa bệnh nhân đến với thầy thuốc khi bệnh còn rất mới, với một triệu chứng rất “tầm thường” nhưng làm nhiều người xanh mặt, mất ngủ và sụt cân vì tưởng ung thư, đó là: “đau vú”.
Trong khi bác sĩ chuyên khoa ung bướu lại thường mừng khi nghe bệnh nhân than đau vú và lại thấy lo khi nghe nói có một cục u trong vú mà cục đó không đau đớn gì, bởi hầu hết các khối ung thư trong vú đều không đau hoặc nếu có thì chỉ đau nhè nhẹ và rất hiếm xảy ra.
Đau mơ hồ, nhức tăng tăng
Đau vú rất thường xảy ra, nhất là ở phụ nữ còn kinh nguyệt và ít xảy ra hơn ở phụ nữ đã có tuổi, ngoại trừ những người đang dùng nội tiết tố thay thế.
Đau theo chu kỳ kinh. Đau nhiều trước khi có kinh khoảng một, hai tuần. Bớt đau dần cho đến lúc kinh ra. Thường đau cả hai vú mặc dù một trong hai vú có cảm giác đau nhiều hơn. Vùng đau hay gặp là vùng trên ngoài của vú (phía nách). Cảm giác đau mơ hồ, nhức tăng tăng, có thể lan ra nách và xuống cánh tay cùng bên. Cường độ đau thay đổi, có thể đau nhiều làm hạn chế cử động mặc áo, nằm ngủ. Loại đau vú này hầu hết liên quan với một tình trạng được gọi là: thay đổi sợi bọc (xơ nang tuyến vú). Hiện tượng này thường gặp nhất ở phụ nữ trong độ tuổi 30 đến 50 tuổi.
Thay đổi sợi bọc được quan tâm nhiều vì làm đau vú, mà vú đau là do trong vú có những cục u nên làm bệnh nhân sợ ung thư. Ám ảnh càng nặng nề hơn khi những dấu hiệu này thường xảy ra ở độ tuổi phụ nữ dễ bị ung thư vú nhất.
Bác sĩ chuyên khoa có kinh nghiệm, phối hợp với các phương tiện chẩn đoán như siêu âm, nhũ ảnh, chọc hút tế bào bằng kim nhỏ, sinh thiết, sẽ dễ dàng chẩn đoán được tính chất lành, ác của các cục u. Trong thay đổi sợi bọc, các cục u trong tuyến vú có thể là: nang (tức túi chứa chất dịch. Có thể chỉ có một nang nhưng thường là nhiều nang, dưới dạng khối tròn hay bầu dục. Dạng nang là dạng dễ điều trị nhất. Với nang nhỏ, không cần điều trị vì có thể tự biến mất. Với nang to chỉ cần rút dịch cho nang xẹp xuống). Mảng hay cục đặc (do tình trạng hoá sợi, kích thước vài centimét, giới hạn không rõ, thường ở 1/4 trên ngoài của một vú, đau nhẹ trước mỗi kỳ kinh hay khi ấn vào) hoặc có cả hoá sợi xen lẫn với các nang kể trên (dạng này thường gặp nhất, được gọi là thay đổi sợi bọc hay xơ nang).
Thuốc, thực phẩm... cũng là thủ phạm
Đau vú cũng có thể không theo chu kỳ kinh, thường chỉ ở một vú, có thể liên tục, hoặc không thường xuyên. Có cảm giác nhói, như bị bỏng, hay gặp ở ngay dưới quanh núm vú. Loại đau này ít xảy ra hơn loại trên. Nếu có, là do u lành của vú (u sợi tuyến, một loại u lành có thể làm đau vú và đau tại khối u); viêm tuyến vú do nhiễm trùng vú (có thể xảy ra ở người có tình trạng vệ sinh kém núm vú, nhất là phụ nữ đang cho con bú. Vi khuẩn xâm nhập vào vú qua núm vú, từ miệng bé khi bú. Tình trạng viêm này có thể diễn tiến nặng hơn, thành áp xe vú, với một hay nhiều bọc chứa mủ, làm vú sưng to, căng tròn, rất đau kể cả khi nằm nghỉ và không đụng vào vú). Ngoài ra, đau sụn sườn bên dưới vú, chấn thương ở vú, bị bệnh zona (giời leo) ở vùng ngực cũng làm đau một bên vú.
Nam giới có bị đau vú?
Tuyến vú là bộ phận thường có nhiều thay đổi nhất của phụ nữ. Từ lúc dậy thì, tuyến vú bắt đầu phát triển cùng với chu kỳ kinh nguyệt cho đến suốt cuộc đời. Bất kỳ người phụ nữ nào cũng sẽ có những lúc cảm giác đau và có những thay đổi trong tuyến vú, chu kỳ kinh, lúc mang thai, lúc cho con bú, và trong thời kỳ tiền mãn kinh và mãn kinh. Đối với nam giới rất hiếm khi đau vú. Nếu có thì xảy ra ở tuổi thiếu niên do nữ hoá tuyến vú: tuyến vú sưng to đều, thường ở một vú, kèm đau nhẹ.
Một số hoạt chất thuộc nhóm xanthines như caffeine, theophylline, theobromine... cũng là nguyên nhân làm vú căng đau. Các hoạt chất này có trong một số thực phẩm mà nếu dùng thường xuyên hoặc nhiều sẽ làm đau vú: cà phê, trà, cacao, thức uống có cocaine (một số loại nước giải khát có gas), sôcôla...
Ngoài ra, một số dược phẩm có thể có tác dụng phụ làm đau vú, như estrogen (có trong thuốc ngừa thai và thuốc điều hoà kinh nguyệt), digoxin (một loại thuốc chữa bệnh tim), methyldopa (một loại thuốc chữa bệnh tăng huyết áp), spironolactone (một loại thuốc lợi tiểu), oxymetholone (một loại thuốc chữa bệnh loãng xương, thiếu máu và được các vận động viên thể hình dùng để phát triển cơ bắp), chlorpromazine (một loại thuốc chữa bệnh tâm thần), cimetidine (một loại thuốc chữa bệnh dạ dày)...
Có thể tự điều trị các cơn đau
Hầu hết các trường hợp đau vú đều là bệnh nhẹ. Khoảng 60 – 80% trường hợp cơn đau tự biến mất. Nếu đau vú làm khó chịu và kéo dài nhiều ngày, nên dùng thuốc. Trước khi dùng, cần ghi chép lại các thời điểm xuất hiện cơn đau, mức độ đau trong khoảng 1 – 2 chu kỳ kinh, để sau này dễ kiểm tra sự đáp ứng với thuốc.
Bệnh nhân cũng có thể tự điều trị các cơn đau này, bằng cách hạn chế dùng những thực phẩm kể trên. Nếu ghiền thì cứ dùng nhưng chấp nhận... đau. Có thể uống vitamin E nhưng không quá 600mg/ngày (theo một số nghiên cứu, vitamin E có thể làm giảm thay đổi sợi bọc nhưng không chắc chắn); dùng nịt ngực vừa, không chặt quá, nhất là ở những người vú to; chườm nóng lên vú; dùng thuốc giảm đau thông thường...
Nếu đau do chấn thương, nên chườm lạnh khoảng 20 phút. Có thể uống thêm thuốc có chứa ibuprofen. Nếu có viêm, nên hỏi ý kiến bác sĩ về việc dùng thuốc kháng sinh, ngưng cho con bú (tiếp tục cho bú có thể làm bệnh nặng thêm, gây tiêu chảy cho bé) và chườm nóng.
Rất hiếm trường hợp phải mổ trừ khi vú có khối u với tính chất nghi ngờ là ung thư (cần được lấy ra để làm xét nghiệm) hoặc có áp xe vú (sau khi tiêm thuốc tê hoặc gây mê, bác sĩ sẽ rạch thoát lưu mủ)...
Đau vú không phải là dấu hiệu của bệnh nặng, hầu hết không gây khó chịu, chỉ làm lo lắng nếu bệnh nhân hiểu nhầm đau vú là dấu hiệu của ung thư. Đau vú theo chu kỳ kinh nguyệt thường gia tăng theo tuổi, tự khỏi, nhất là khi phụ nữ đến tuổi mãn kinh. Hầu hết không gây khó chịu nhiều, không cần điều trị đặc hiệu. Đau vú do nhiễm trùng thường khỏi nhanh chóng, không biến chứng nếu điều trị đúng cách với thuốc kháng sinh.
Theo GS.TS Nguyễn Sào Trung
Sài gòn Tiếp thị