Trẻ em ở tuổi chưa đi học thường thủ dâm khi bị rơi vào tâm trạng chán ngán trên giường. Trong lúc buồn chán, đột nhiên chúng phát hiện ra trên cơ thể chúng có một vị trí mà nếu được cọ xát thì sẽ dễ chịu. Trẻ cũng có thể có thủ dâm khi đang có bệnh ngoài da. Sự ngứa ngáy, bứt rứt khiến chúng tìm kiếm, phát hiện ra chỗ có thể đem lại cảm giác dễ chịu, thích thú.
Các bậc cha mẹ thường hay hốt hoảng, ghê sợ khi thấy con trẻ thủ dâm vì họ liên tưởng tới sự thủ dâm của người lớn. Nhưng thủ dâm của trẻ em với người lớn hoàn toàn khác nhau về bản chất. Hành vi ấy ở trẻ em không gắn với tình dục. Mức độ cảm giác mà chúng đạt được cũng rất xa với cảm giác tình dục. Sau này khi lớn lên, khi thủ dâm kết thúc bằng xuất tinh, những cậu con trai đó sẽ nhận ra sự khác nhau của thủ dâm ở hai thời kỳ. Đại đa số trẻ không dễ gì quên được cảm giác dễ chịu của thủ dâm lần đầu. Ngược lại, rất nhiều thanh niên từ bỏ việc thủ dâm một cách chóng vánh, nhẹ nhàng khi biết tới tình cảm yêu thương thực sự. Trong giai đoạn đầu của tuổi dậy thì, các cậu con trai thủ dâm do sự căng thẳng ở bên trong. Sự căng thẳng này do hoạt động của hoóc môn gây nên, mặc dù lúc này các cậu chưa có tinh trùng và chưa có sự xuất tinh. Trong thời kỳ cuối của tuổi dậy thì và tuổi trưởng thành, thủ dâm đã có sự trợ giúp của trí tưởng tượng. Khuôn mặt, hình thể của một cô gái hoặc người đàn bà đẹp nào đó xuất hiện trong đầu các cậu khi các cậu bắt đầu thủ dâm. Nhưng sau đó, khi các cậu đã có sự giao tiếp tình dục thì sự thủ dâm tự rút lui khỏi cơ thể cậu. Nó chỉ tiếp diễn ở những người có khó khăn, trục trặc nào đó trong hoạt động tình dục.
Dấu vết đầu tiên của những thiên hướng bất bình thường trong tình dục thường bộc lộ ở trí tưởng tượng. Tất nhiên, khi đó cá nhân chưa ý thức được sự dị biệt của mình. Những người đồng tính luyến ái khi thủ dâm hay tưởng tượng tới những người đồng giới khỏe mạnh, chẳng hạn cơ thể một chàng trai cùng lớp mà anh ta trông thấy rõ trong giờ thể thao hay trong lúc tắm. Dù biết rằng chàng trai đó đã có cô gái riêng rồi, cậu ta vẫn thèm được lòng chàng, ghen với cô gái được yêu kia. Khi nhận ra sự dị thường của mình về mặt giới tính, cậu ta cố gắng che đậy nó bằng cách cố gắng làm quen, đi lại với các cô gái nhưng đó vẫn chỉ là hình thức, là quan hệ bạn bè thuần túy. Chỉ sau này, khi tìm được sự giao tiếp tình cảm và tình dục với một người đàn ông nào đó rồi, cậu ta mới nhận rõ rằng, quan hệ giữa cậu với cô gái nọ mang tính chất khác, hoàn toàn giả tạo về mặt tình dục.