Gạo nếp: Vị thuốc quen thuộc quanh ta
Thành phần dinh dưỡng và công dụng của gạo nếp
Gạo nếp, còn gọi là nọa mễ, đạo mề, giang mễ, nguyên mễ, là một loại lương thực quen thuộc trong đời sống hàng ngày của người Việt. Không chỉ là một món ăn ngon, gạo nếp còn có nhiều công dụng chữa bệnh theo kinh nghiệm dân gian và y học cổ truyền.
Thành phần dinh dưỡng: Gạo nếp chứa nhiều chất dinh dưỡng quan trọng, bao gồm:
- Chất bột đường (75%):
- Protein (6.7%)
- Chất béo
- Các khoáng chất như canxi, phospho, sắt
- Vitamin B1, PP
- Axit fumalic, axit butanedioic
- Đường saccarôzơ, mạch nha
- 100g gạo nếp cung cấp khoảng 347 kcal.
Công dụng theo y học cổ truyền:
- Tính ôn, vị ngọt
- Ích khí, ấm tỳ vị
- Giải độc, trừ phiền
- Hỗ trợ điều trị chứng hay toát mồ hôi, tiêu chảy, dạ dày, ruột hư hàn
- Giảm tiểu nhiều, tiểu đêm.
Ứng dụng trong điều trị: Theo kinh nghiệm dân gian và y học cổ truyền, gạo nếp thường được dùng để:
- Chữa suy nhược cơ thể.
- Điều trị tiêu chảy do tỳ vị hư nhược.
- Hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày, tá tràng.
Những ai nên hạn chế dùng gạo nếp?
Mặc dù có nhiều lợi ích, gạo nếp không phải là thực phẩm phù hợp với tất cả mọi người. Dưới đây là những đối tượng nên hạn chế sử dụng gạo nếp:
- Người có thể chất thiên nhiệt hoặc đàm nhiệt: Do tính ấm của gạo nếp, những người có cơ địa nóng, dễ bị nhiệt hoặc có nhiều đờm nên hạn chế ăn để tránh làm tăng các triệu chứng.
- Người đang bị sốt, ho khạc đờm vàng, vàng da, trướng bụng: Tương tự như trên, gạo nếp có thể làm tăng tình trạng bệnh.
- Trẻ nhỏ, người già, người mới ốm dậy, người tỳ vị quá hư nhược: Gạo nếp chứa nhiều amilopectin, một chất tạo độ dẻo, gây khó tiêu. Do đó, những đối tượng này nên hạn chế ăn để tránh gây gánh nặng cho hệ tiêu hóa. Nếu muốn ăn, nên nấu thành cháo loãng để dễ tiêu hóa hơn.
Các bài thuốc từ gạo nếp theo kinh nghiệm dân gian
Gạo nếp được sử dụng trong nhiều bài thuốc dân gian để chữa các bệnh khác nhau:
- Tắc tia sữa: Chườm cơm nếp nóng lên bầu ngực giúp thông tia sữa.
- Gãy xương, bong gân: Giã nhuyễn cơm nếp nguội trộn với bột thuốc để bó vào vùng bị tổn thương, giúp giảm đau và nhanh lành.
- Rối loạn bài tiết mồ hôi, tiểu đường, rối loạn tiền đình, thiểu năng tuần hoàn não, buồn nôn ở phụ nữ có thai: Dùng gạo nếp trong chế độ ăn uống hàng ngày.
- Vị âm hư (khát nước, ăn kém, hay nôn):
- Cách dùng: 30g bột gạo nếp nấu thành hồ loãng, thêm 30g mật ong, chia làm nhiều lần ăn trong ngày.
- Tác dụng: Bổ vị âm, giảm triệu chứng khát nước, ăn kém, buồn nôn.
- Đau quặn gan do giun: Bài thuốc trên có tác dụng lợi mật, giảm đau.
- Mệt mỏi không có sức:
- Cách dùng: Gạo nếp cho vào bao tử heo, nướng khô, giã thành viên hoàn, ăn hàng ngày.
- Tác dụng: Bổ tỳ, tăng cường sức khỏe.
- Lỵ cấm khẩu:
- Cách dùng: Một bát gạo nếp rang nổ trắng, bỏ vỏ trấu, trộn với nước gừng, sao thành bột. Mỗi ngày ăn một thìa với nước canh, 3 lần/ngày.
- Tác dụng: Kiện tỳ, cầm tiêu chảy.
- Viêm, loét dạ dày:
- Cách dùng: Gạo nếp và táo tàu nấu thành cháo loãng, ăn 1-2 lần/ngày. Có thể thêm nho khô.
- Tác dụng: Bổ tỳ vị, làm lành vết loét.
- Thiếu máu thiếu sắt:
- Cách dùng: Gạo nếp 100g, đậu đen 30g, hồng táo 30g nấu cháo, ăn 1-2 lần/ngày.
- Tác dụng: Bổ huyết, tăng cường sắt.
- Suy nhược sau ốm:
- Cách dùng: Gạo nếp và hạt sen nấu cháo, ăn sáng và tối.
- Tác dụng: Bồi bổ cơ thể, phục hồi sức khỏe.
- Tiêu hóa kém, đi lỏng:
- Cách dùng: Gạo nếp, hạt sen, khoai mài nấu cháo, ăn hàng ngày.
- Tác dụng: Kiện tỳ, cầm tiêu chảy.
- Trẻ nôn trớ sữa:
- Cách dùng: Gạo nếp sao vàng, nấu nước cho trẻ uống.
- Tác dụng: Giảm nôn trớ.
- Đái tháo đường:
- Cách dùng: Hoa gạo nếp (lúa nếp rang nổ), vỏ lụa dâu mỗi thứ 100g sắc uống; hoặc gạo nếp 100g, đậu xanh 50g nấu cháo ăn.
- Tác dụng: Hỗ trợ kiểm soát đường huyết (cần tham khảo ý kiến bác sĩ).
- Thở không tốt, ho:
- Cách dùng: Gạo nếp và đường phèn chưng ăn.
- Tác dụng: Giảm ho, làm dịu đường thở.
Lưu ý: Các bài thuốc trên chỉ mang tính tham khảo, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng, đặc biệt đối với người có bệnh nền hoặc đang dùng thuốc điều trị.
