Thiết bị dao tia X (X-Knife)
Ngày 21-8-2003, Bệnh viện Chợ Rẫy (TPHCM) đã thực hiện ca mổ khối u não đầu tiên với kỹ thuật xạ trị bằng dao tia X (X-Knife). Đây là phương pháp mới được áp dụng tại Việt Nam. Khác với việc cắt bỏ khối u bằng phương pháp mổ hở có nguy cơ tai biến và rủi ro cao, xạ phẫu bằng dao tia X có tác dụng tiêu diệt nhanh tế bào ung thư, hiệu quả điều trị cao. Chi phí điều trị một ca khoảng 3.500 USD, thấp hơn nhiều lần so với các nước trong khu vực
Khoa Ung Bướu Bệnh viện Chợ Rẫy vừa đưa vào áp dụng kỹ thuật xạ phẫu bằng dao tia X (X-Knife) để mổ khối u não. Bệnh nhân là chị P.T.M.P, 44 tuổi, ngụ tại TPHCM, được phát hiện mắc bệnh ung thư phổi di căn lên não 2 ổ cách đây 7 tháng. Bác sĩ Nguyễn Ngọc Anh, một thành viên của kíp mổ, cho biết đây là phương pháp mới được áp dụng tại Việt Nam trong điều trị ung bướu sử dụng những chùm tia X năng lượng cao, kích cỡ nhỏ. Những chùm tia này được bắn theo hình vòng cung với độ chính xác cao, chỉ tập trung vào khối u, không gây tổn thương các mô lành xung quanh. Bệnh nhân được mổ bằng dao tia X là những người có khối u đặc với đường kính dưới 3,5 cm ở những vị trí như não, đầu cổ, gan, cạnh cột sống, vùng chậu (tuyến tiền liệt), tủy hoặc bị dị dạng mạch máu não.
Sau khi chụp chẩn đoán bằng CT Scanner, bệnh nhân được làm mặt nạ để định vị khối u, được chụp MRI, DSA... Tiếp đó, các bác sĩ sẽ tiến hành mô phỏng khối u và điều trị. Việc điều trị bằng tia X sẽ làm chết toàn bộ tế bào ung thư trong khối u trong thời gian từ 12-24 tháng. Sau khi đã bắn tia X, những tế bào ung thư sẽ không thể sinh sôi nảy nở thêm. Thời gian cho một lần bắn tia X khoảng 30-45 phút, nhưng việc chuẩn bị trước đó tốn rất nhiều thời gian để tia X được hướng chính xác vào khối u, không lệch sang những tế bào ở các cơ quan xung quanh.
Trước đây việc cắt bỏ khối u bằng phương pháp mổ hở có nguy cơ tai biến và rủi ro cao, đặc biệt là ở những cơ quan quan trọng. Mổ hở còn có hạn chế là đôi khi không thể với tới những sang thương ở những nơi nhạy cảm và không điều trị triệt để sang thương hoặc gây nguy hiểm cho những mô lành xung quanh.
Kỹ thuật dao tia X có bị... kháng tia?
Khi tia X được điều khiển “bắn” vào mục tiêu (khối u) không theo đúng quy trình và liều lượng “tấn công” cần thiết, khối u sẽ có khuynh hướng trơ lì, không chỉ không teo dần đi như mong đợi mà còn sinh sôi nảy nở, tạo ra một lực kháng làm vô hiệu hóa dao tia X (giống như tình trạng kháng thuốc vậy). Và khi bệnh nhân rơi vào tình trạng này, thì bác sĩ chỉ còn một chọn lựa là phẫu thuật theo phương pháp cổ điển (mổ hở) với tỉ lệ rủi ro và tai biến cao.
BS Phan Thanh Hải, Giám đốc Trung tâm Chẩn đoán Y khoa TPHCM: Kỹ thuật mới sẽ cứu được nhiều bệnh nhân . Phóng viên: Là một chuyên gia ung bướu am tường về máy móc, thiết bị y khoa, ông đánh giá thế nào về việc lần đầu tiên ở Bệnh viện (BV) Chợ Rẫy, mà cũng là lần đầu ở Việt Nam, áp dụng kỹ thuật xạ trị bằng dao tia X? - BS Phan Thanh Hải: Tôi cho rằng đây là một bước tiến dài trên con đường phát triển các kỹ thuật điều trị, đặc biệt đối với ngành phẫu thuật thần kinh vốn khó khăn, phức tạp, đòi hỏi đầu tư nhiều công sức. Với dao tia X, chúng ta có thể tự tin hơn vào chất lượng điều trị, tử vong chắc chắn sẽ giảm nhiều. . Bác sĩ có thể cho một so sánh khái quát về hai phương pháp mổ, qua đó có thể nhận ra ngay ý nghĩa của dao tia X? - Các khối u nằm sâu trong não hoặc nằm cạnh trung tâm thần kinh sẽ trở nên phức tạp, đầy rủi ro nếu được xử lý theo phương pháp mổ hở. Ngược lại, tia X chỉ xuyên thấu và được định vị tại một điểm chính xác, khoảng 0,1 mm, tránh được tình trạng xâm lấn. Nói cánh khác, mổ hở là mổ bóc khối u ra ngoài, còn mổ bằng dao tia X là thực hiện “bắn phá”, tiêu diệt khối u, làm cho tế bào khối u teo lại thành một sẹo nhỏ không còn phát triển, không gây chèn ép. Trong quá trình bắn tia, bệnh nhân nằm bình thường, không có cảm giác gì. Sau giai đoạn bắn tia, bệnh nhân hơi nhức đầu. Khối u sẽ teo lại khoảng 3 - 6 tháng sau đó. . Khối u ung thư và khối u lành tính có khác gì khi được điều trị bằng dao tia X ? - Tất cả đều có thể áp dụng kỹ thuật dao tia X, giá cả cũng vậy. Chỉ có điều, do bản chất của khối u, u ung thư thường được “bắn” tia X nhiều hơn với đủ liều lượng “tàn sát”. Trung bình khoảng 10 lần trong vòng 1 tháng. . Những chỉ định điều trị với kỹ thuật này là gì? - Có 3 chỉ định chính là bệnh nhân có khối u, khối u di căn lên não và những dị dạng mạch máu não. . Dao tia X có thể can thiệp cho những trường hợp như chấn thương sọ não chẳng hạn? - Rất tiếc là không. Nó cũng không thể xử lý cấp cứu khi gặp tình trạng máu tụ, khối u to chèn ép, tai biến mạch máu não. . Với sự xuất hiện của dao tia X, bác sĩ có thể so sánh thiết bị mổ não của chúng ta với các nước chung quanh? - Singapore đã có dao tia X khá lâu. Họ cũng đã có trong tay dao tia gamma (Gamma-knife). Loại này có thể bắn vào những khối u dưới 1 cm2, nhưng giá máy và chi phí điều trị cao, thời gian để khối u hóa sẹo cũng gấp đôi so với tác dụng của dao tia X. Có thể nói, dao tia X mà BV Chợ Rẫy đang sở hữu thuộc loại rất hiện đại, hơn cả một số thiết bị cùng loại ở Singapore mà tôi được biết. . Trong lĩnh vực này, y khoa thế giới đã đi đến đâu, thưa bác sĩ? - Đó là liệu pháp Proton, với khả năng bắn phá, hủy diệt tế bào ung thư gấp hàng chục lần dao tia X. Nhưng thế giới chỉ có vài nước mới bắt tay xây dựng cơ sở, như ở Mỹ dự kiến xây dựng 5 đơn vị (khởi công tháng 5-2003); Nhật Bản cũng xây dựng 3 đơn vị. Tuy nhiên, giá một máy như vậy khoảng 100 triệu USD và chi phí điều trị là 3.500 USD/ca. . Được biết, bác sĩ đã từng gởi sang Singapore 15 bệnh nhân VN để phẫu thuật. Sức khỏe hiện nay của họ như thế nào? Với khả năng điều trị của BV Chợ Rẫy như hiện nay, liệu các bệnh nhân u não có còn phải sang Singapore ? - Đó là quyền lựa chọn của bệnh nhân. Tuy nhiên, mới đây, tôi đã tiếp xúc với 3 bệnh nhân, khuyên họ nên điều trị tại chỗ và hồ sơ của họ đã được chuyển sang BV Chợ Rẫy. Về số bệnh nhân đi Singapore điều trị trở về, sức khỏe của họ vẫn bình thường. . Với kỹ thuật mới này, bác sĩ còn điều gì suy nghĩ? - Tất nhiên, đó là khả năng và kinh nghiệm vận hành của đội ngũ kỹ thuật viên. Điều này có ý nghĩa không nhỏ. Nhưng chúng ta tin sẽ làm chủ hoàn toàn kỹ thuật này. Tôi được biết BV Ung Bướu cũng sẽ được trang bị 2 thiết bị loại này trong nay mai. . Xin cảm ơn bác sĩ! Cao Tuấn thực hiệnNguyên nhân và những dấu hiệu nghi ngờ u não Theo bác sĩ Phan Thanh Hải, cho đến nay, nguyên nhân gây khối u ung thư ở não vẫn chưa được xác định rõ ràng. Song chủ yếu có 2 con đường: Ung thư phổi hoặc ung thư do nốt ruồi di căn lên não. Một số dấu hiệu nghi ngờ u não cần để ý như: Triệu chứng số một là nhức đầu kéo dài nhưng uống thuốc không hiệu quả. Ngoài ra, còn có những biểu hiện khác liên quan đến thần kinh như lé mắt, nhìn một hóa hai, ù tai, điếc tai, ngọng... Gặp trường hợp đáng ngờ, nên đi chụp CT Scanner hoặc MRI để được chẩn đoán chính xác. Khối u ung thư và u lành tính được xác định và phân biệt nhanh thông qua chụp MRI cản từ (dùng chất cản quan) hoặc chụp MRI phổ mà không cần chất cản quang.C.T Chi phí điều trị bằng dao tia X - Tại BV Chợ Rẫy (VN): Khoảng 3.500 USD (56 triệu đồng). - Tại Thái Lan: 8.000 USD. - Tại Trung Quốc: 9.500 USD. - Tại Singapore: Từ 15.000 - 18.000 USD. (Nguồn: Bệnh viện Chợ Rẫy)