Bài viết cung cấp thông tin về kiệt nước, nguyên nhân, dấu hiệu nhận biết và cách xử trí. Kiệt nước xảy ra khi cơ thể mất nhiều nước hơn lượng nạp vào, thường do tiêu chảy, nôn mửa hoặc không uống đủ nước. Cần bù nước bằng đường uống (nước lọc, Oresol) hoặc truyền dịch nếu cần thiết. Uống đủ nước hàng ngày là biện pháp phòng ngừa quan trọng.

Kiệt Nước: Nhận Biết, Xử Trí và Phòng Ngừa

Kiệt Nước Là Gì?

Kiệt nước (hay còn gọi là mất nước) xảy ra khi cơ thể mất đi nhiều chất lỏng hơn lượng bạn nạp vào. Điều này làm gián đoạn sự cân bằng của các chất điện giải và khoáng chất trong cơ thể, ảnh hưởng đến các chức năng quan trọng. Theo Mayo Clinic, mất nước có thể từ nhẹ đến nghiêm trọng, tùy thuộc vào lượng chất lỏng bị mất.

• Nguyên nhân phổ biến:

  • Tiêu chảy và nôn mửa: Đây là nguyên nhân hàng đầu gây mất nước, đặc biệt ở trẻ em. Tình trạng này làm cơ thể mất một lượng lớn chất lỏng và điện giải.
  • Hoạt động thể chất quá mức: Vận động mạnh, đặc biệt trong điều kiện thời tiết nóng bức, có thể dẫn đến mất nước qua mồ hôi.
  • Sốt cao: Sốt làm tăng tốc độ mất nước qua da.
  • Bệnh mạn tính: Một số bệnh như tiểu đường không kiểm soát hoặc bệnh thận có thể làm tăng nguy cơ mất nước.
  • Không uống đủ nước: Đôi khi, đơn giản chỉ là không uống đủ nước, đặc biệt ở người già hoặc người bận rộn.

• Tại sao trẻ nhỏ dễ bị kiệt nước hơn?

  • Trẻ em có tỷ lệ trao đổi chất cao hơn và diện tích bề mặt cơ thể lớn hơn so với người lớn, dẫn đến mất nước nhanh hơn.
  • Hệ miễn dịch của trẻ chưa phát triển toàn diện, dễ mắc các bệnh gây tiêu chảy và nôn mửa.
  • Trẻ nhỏ thường không tự ý thức được nhu cầu uống nước của mình.

Dấu Hiệu Nhận Biết Kiệt Nước

Việc nhận biết sớm các dấu hiệu của kiệt nước là rất quan trọng để có biện pháp xử trí kịp thời. Theo Bộ Y Tế, các dấu hiệu bao gồm:

1. Đi tiểu ít hoặc không đi tiểu: Thận cố gắng giữ nước, dẫn đến lượng nước tiểu ít hơn bình thường.
2. Nước tiểu sẫm màu: Nước tiểu trở nên đặc và có màu vàng sẫm do nồng độ chất thải tăng cao.
3. Sụt cân nhanh chóng: Mất nước có thể gây sụt cân đột ngột trong thời gian ngắn.
4. Khô miệng và cổ họng: Cơ thể thiếu nước làm giảm sản xuất nước bọt.
5. Mắt trũng sâu: Mất nước làm giảm thể tích chất lỏng xung quanh mắt.
6. Không có nước mắt khi khóc: Đây là dấu hiệu mất nước nghiêm trọng ở trẻ em.
7. Thóp (ở trẻ sơ sinh) bị lõm: Thóp là điểm mềm trên đầu trẻ sơ sinh. Khi bị mất nước, thóp có thể bị lõm xuống.
8. Da mất tính đàn hồi (dấu véo da): Khi véo nhẹ da và thả ra, da trở về trạng thái ban đầu chậm hơn bình thường.
9. Mệt mỏi, chóng mặt, hoa mắt: Mất nước làm giảm lưu lượng máu đến não.
10. Mạch nhanh, yếu: Tim phải làm việc nhiều hơn để bù đắp cho việc giảm thể tích máu.
11. Hạ huyết áp: Huyết áp giảm do thiếu chất lỏng trong cơ thể.
12. Thở nhanh và sâu: Cơ thể cố gắng bù đắp cho tình trạng thiếu oxy.

Xử Trí Khi Bị Kiệt Nước

Nguyên tắc cơ bản trong xử trí kiệt nước là bù lại lượng nước và điện giải đã mất. Theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), có thể bù nước bằng đường uống hoặc đường truyền tĩnh mạch, tùy thuộc vào mức độ mất nước.

• Bù nước bằng đường uống:

  • Nước lọc: Uống từ từ, từng ngụm nhỏ.
  • Nước điện giải (Oresol): Pha theo hướng dẫn trên bao bì. Oresol giúp bù lại lượng nước và điện giải đã mất.
  • Dung dịch tự pha: Trong trường hợp không có Oresol, có thể tự pha dung dịch bù nước bằng cách hòa tan 2 thìa canh đường và 1/2 thìa cà phê muối vào 1 lít nước đun sôi để nguội.
  • Nước canh, súp loãng: Cung cấp nước và một số chất dinh dưỡng.
  • Trà loãng: Có thể giúp giảm cảm giác buồn nôn.

• Liều lượng:

  • Người lớn: Uống khoảng 3 lít nước mỗi ngày, hoặc nhiều hơn nếu hoạt động thể chất nhiều hoặc thời tiết nóng bức.
  • Trẻ em: Uống khoảng 1 lít nước mỗi ngày, hoặc theo chỉ dẫn của bác sĩ.
  • Uống liên tục: Uống từ từ, từng ngụm nhỏ, rải rác trong ngày. Không nên uống quá nhiều nước cùng một lúc.

• Lưu ý:

  • Tiếp tục cho uống ngay cả khi bị nôn: Nếu bị nôn, hãy cho người bệnh uống từng ngụm nhỏ và thường xuyên hơn.
  • Khi nào cần truyền dịch: Nếu người bệnh không thể uống đủ nước, hoặc có các dấu hiệu mất nước nghiêm trọng như lơ mơ, co giật, cần đưa đến cơ sở y tế để được truyền dịch.

Phòng ngừa kiệt nước:

• Uống đủ nước hàng ngày, đặc biệt khi thời tiết nóng bức hoặc khi vận động nhiều.
• Ăn nhiều rau xanh và trái cây chứa nhiều nước.
• Khi bị tiêu chảy hoặc nôn mửa, cần bù nước và điện giải đầy đủ.
• Chú ý đến các dấu hiệu mất nước, đặc biệt ở trẻ em và người lớn tuổi.

Khi nào cần đến bác sĩ?

• Nếu bạn có các dấu hiệu mất nước nghiêm trọng như lơ mơ, co giật, khó thở.
• Nếu bạn không thể uống đủ nước.
• Nếu bạn bị tiêu chảy hoặc nôn mửa kéo dài hơn 24 giờ.
• Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về tình trạng mất nước của mình.