Nhược cơ là gì?
Nhược cơ là một rối loạn mạn tính đặc trưng bởi sự yếu và suy nhược nhanh chóng của của tất cả các cơ tự chủ (điều khiển theo ý muốn) trong cơ thể bạn. Đó là hậu quả của một tình trạng mất liên lạc giữa thần kinh và cơ.
Sự yếu nhược cơ cải thiện khi nghỉ ngơi. Trong những trường hợp trung bình và nặng, nhược cơ làm bạn gặp nhiều khó khăn trở ngại khi nói năng, nhai, nuốt, thở khó và yếu chân tay.
Bệnh này hiếm gặp, nhưng có thể ảnh hưởng đến cả trẻ con lẫn người lớn. Thường gặp nhất ở phụ nữ trẻ dưới 40 tuổi hoặc nam trên 60 tuổi. Việc chữa trị chủ yếu là làm giảm hoặc mất triệu chứng.
Dấu hiệu và triệu chứng
Bệnh nhược cơ có thể ảnh hưởng lên bất kỳ cơ vân (cơ tự chủ, như cơ mi mắt, cơ tay, chân,...) nào trên cơ thể bạn. Thường gặp nhất là một số nhóm cơ sau: nhóm cơ ở mặt, cơ mắt, cánh tay và cẳng chân, các cơ nhai, nuốt và thở. Triệu chứng có thể gồm:
- Yếu cơ mặt, thường thấy là sụp mí mắt.
- Song thị.
- Khó thở, khó nói, nhai và nuốt khó.
- Yếu cơ chân tay.
- Suy nhược cơ tăng lên khi hoạt động cơ nhiều.
Hoạt động cơ càng lặp đi lặp lại thì sự nhược cơ càng tăng lên. Trong bệnh nhược cơ, có những ngày trương lực cơ tăng lên rất tốt xen kẽ những ngày rất yếu. Đôi khi bệnh tự thuyên giảm nhưng khá lâu, sau nhiều tháng. Một số hiếm trường hơp nhược cơ quá nặng gây khó nuốt, khó thở nặng cần phải nhập viện cấp cứu.
Nguyên nhân
Bình thường, để điều khiển hoạt động cơ tự ý, hệ thần kinh của bạn cần những xung động thần kinh truyền từ não bộ đến các cơ vân. Chỗ tiếp hợp giữa đầu tận sợi thần kinh với sợi cơ gọi là các synapse thần kinh cơ (hay tiếp hợp thần kinh cơ). Để xung động truyền qua các synapse này một cách thông suốt cần phải có mặt một chất trung gian dẫn truyền thần kinh quan trọng, đó là Acetylcholin. Acetylcholin được phóng thích từ đầu tận thần kinh đến gắn vào các Receptor trên màng tế bào sợi cơ vân và khởi phát một chuỗi phản ứng hóa học gây ra đáp ứng co cơ.
Ở bệnh nhược cơ, sự liên lạc giữa thần kinh và cơ này bị đứt gãy. Thủ phạm là do hệ miễn dịch của bạn. Không rõ vì lý do gì, bệnh nhược cơ làm cho hệ miễn dịch sản xuất ra một loại kháng thể có tác dụng ức chế hoạt động và phá hủy rất nhiều Receptor trên màng tế bào cơ vân – trên 80% số Receptor. Khi đó, vơi ít receptor, cơ vân của bạn sẽ ít tiếp nhận và đáp ứng với các xung động thần kinh và vì vậy gây ra yếu nhược cơ.
Người ta cho là tuyến ức, một phần quan trọng trong hệ miễn dịch của bạn, nằm sau xương ức, có lẽ là nơi khởi phát và duy trì sự sản xuất loại kháng thể có hại này. Tuyến ức có kích thước lớn ở trẻ nhũ nhi, sau đó thu nhỏ dần dần khi trưởng thành. Tuy nhiên một số bệnh nhân bị nhược cơ có tuyến ức to bất thường. Khoảng 15% phát triển thành u tuyến ức.
Một số yếu tố làm cho nhược cơ nặng thêm, như một số bệnh lý: cúm, stress, gắng sức,...
Khi nào bạn cần đến khám ở bác sĩ
Bạn cần khám khi thấy yếu cơ hoặc khó khăn trong kiểm soát cơ mắt, mặt, miệng, khó thở, yếu nhược cơ chân tay,... Mặc dù hiện chưa có biện pháp điều trị triệt để, nhưng các phương pháp điều trị triệu chứng khá hữu hiệu. Cáng khám và điều trị sớm thì khả năng làm giảm các triệu chứng càng cao.
Điều trị
Hiện chưa có biện pháp điều trị triệt căn. Nhưng các phương pháp điều trị triệu chứng tỏ ra rất hiệu quả.
Thuốc
Nhiều thuốc trong nhóm ức chế cholinesterase làm tăng khả năng liên lạc giữa thần kinh và cơ. Bình thường Acetylcholin sinh ra và bị phá hủy rất nhanh tại các synapse thần kinh-cơ do men cholinesterase. Dùng thuốc ức chế men này làm tăng thời gian tồn tại và tác dụng của acetylcholin tại các receptor. Mặc dù không điều trị đúng vào căn nguyên bệnh (do kháng thể phá hủy số lượng Receptor) nhưng các thuốc này cũng cải thiện rõ rệt khả năng co cơ.
Thuốc ức chế hệ miễn dịch, hạn chế sự sản xuất kháng thể: thường dùng Corticosteroid, tuy nhiên dùng thuốc này lâu dài gây ra nhiều tác dụng phụ nặng như loãng xương, tăng trọng lượng, đái tháo đường, tăng nguy cơ nhiễm trùng và tái phân phối mỡ cơ thể (thường gặp Hội chứng Cushing).
Phẫu thuật
Cắt bỏ tuyến ức có thể cải thiện rõ rệt triệu chứng ở khoảng 50% bệnh nhân nhược cơ nặng, nhưng tác dụng thường chậm sau phẫu thuật nhiều năm và đáp ứng tốt thấy rõ ở người trẻ.
Lọc huyết tương
Là một biện pháp cứu chữa trong trường hợp nguy kịch, ảnh hưởng đến mạng sống người bệnh (như suy hô hấp cấp do nhược cơ hô hấp). Mục đích lọc là loại bỏ phần lớn các kháng thể ức chế và phá hủy Receptor ở synapse thần kinh cơ trong máu của bạn. Máu từ cơ thể được dẫn qua một hệ thống lọc đặc biệt để lấy các kháng thể, sau đó được đưa trở lại vào cơ thể người bệnh. Biện pháp này rất tốn kém thời gian và tiền bạc (hiện nay Việt Nam chưa thực hiện). Sau một thời gian cơ thể sẽ lại sản xuất ra các kháng thể tương tự.
Tự chăm sóc bản thân
Bạn có thể theo những lời khuyên sau đây để có thể đương đầu với loại bệnh này trong cuộc sống:
- Sắp xếp lại lịch ăn uống. Hãy cố gắng ăn vào những lúc bạn cảm thấy trương lực cơ khá lên, tốt nhất là khoảng 1 giờ sau khi dùng thuốc. Khi nhai nhớ tạo những khoảng thời gian nghỉ giữa các lần nhai. Hãy dùng các thức ăn mềm thay cho các loại cứng.
- Ngôi nhà an toàn. Cần chú ý những nơi mà bạn có thể cần đến sự giúp đỡ, ví dụ như khi bạn muốn ra khỏi bồn tắm. Giữ cho nền nhà sạch sẽ gọn gàng, tránh để bừa bộn nhất là các vật nhọn. Bậc thang, đường dẫn bộ trong vườn nhà cũng phải rõ ràng sạch sẽ.
- Cẩn thận với các thiết bị, dụng cụ điện, nhất là trong phòng tắm, nhà bếp, bàn ủi điện,....
- Có thể sử dụng miếng che mắt nếu bạn bị song thị (nhìn đôi) khi đọc sách, xem tivi. Để tránh mỏi mắt thỉnh thoảng bạn nên chuyển miếng che mắt sang mắt bên kia.
- Làm việc có kế hoạch. Khi có công việc cần thiết phải ra khỏi nhà, tốt nhất là phải lên kế hoạch để phân phối công việc hợp lý, tránh tình trạng quá sức dễ gây khởi phát triệu chứng nặng. Hạn chế đi xa nhiều.
- Yêu cầu giúp đỡ. Bạn cần phải nói rõ bệnh trạng của mình cho người thân và yêu cầu họ giúp đỡ một số công việc, nhất là những công việc đòi hỏi nhiều sức cơ bắp.
- Hãy tránh xa stress. Nó có thể làm nhược cơ nặng thêm. Có thể sử dụng nhiều kỹ thuật giải stress, như liên hệ phản hồi sinh học, thiền,...