Ngứa Cỏ: Thủ Phạm Urushiol và Cách Xử Lý
Ngứa cỏ hay ngứa mắt mèo là một cách gọi dân gian để chỉ tình trạng ngứa da khó chịu sau khi tiếp xúc với cây cỏ. Tình trạng này thường gặp khi bạn nằm, lăn, đùa nghịch trên cỏ hoặc khi da cọ xát vào cây cối.
Urushiol - Kẻ Gây Ngứa Khó Chịu
Urushiol: Thủ phạm chính gây ra chứng ngứa này là tinh dầu Urushiol, một hợp chất có trong nhiều loại thực vật, đặc biệt là cây thường xuân (poison ivy), cây sồi độc (poison oak) và cây thù du (poison sumac). Tại Việt Nam, các loại cây cỏ dại cũng có thể chứa Urushiol.
- Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), Urushiol là một chất gây dị ứng mạnh, có khả năng gây viêm da tiếp xúc dị ứng ở hầu hết mọi người khi tiếp xúc.
Độc tính cao: Điều đáng sợ là Urushiol rất độc. Chỉ cần một lượng cực nhỏ, cỡ một phần tỷ của một gram (nanogram), đã đủ để gây ra phản ứng ngứa dữ dội. Các bác sĩ thường ví von rằng, chỉ cần chưa đến 10 gram Urushiol là có thể khiến tất cả mọi người trên trái đất phải gãi ngứa.
- Urushiol rất dễ bay hơi và bám vào quần áo, giày dép, dụng cụ làm vườn, thậm chí cả lông vật nuôi. Do đó, bạn có thể bị ngứa ngay cả khi không trực tiếp chạm vào cây.
Phòng Tránh Ngứa Cỏ
Mặc quần áo kín đáo: Cách tốt nhất để phòng tránh ngứa cỏ là hạn chế tối đa việc da tiếp xúc với cây cỏ. Khi đi vào những khu vực có nhiều cây cối, đặc biệt là khi cắm trại hoặc làm vườn, hãy mặc quần áo dài tay, quần dài, đi giày và đeo găng tay.
- Nên chọn quần áo có chất liệu dày dặn để ngăn Urushiol tiếp xúc với da.
Xử Lý Khi Bị Ngứa
Nếu bạn lỡ bị dính Urushiol và bắt đầu thấy ngứa, hãy làm theo các bước sau:
- Không gãi: Cố gắng không gãi, vì gãi sẽ làm chất Urushiol lan rộng ra các vùng da khác, khiến tình trạng ngứa trở nên tồi tệ hơn. Hơn nữa, việc gãi có thể gây trầy xước da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập và gây nhiễm trùng.
- Rửa sạch: Rửa kỹ vùng da bị ngứa bằng nước sạch và xà phòng (nếu có). Rửa càng sớm càng tốt để loại bỏ Urushiol trước khi nó kịp ngấm vào da. Theo Học viện Da liễu Hoa Kỳ (AAD), bạn nên rửa trong vòng 10 phút sau khi tiếp xúc để có hiệu quả tốt nhất. Không nên dùng khăn để rửa, vì Urushiol có thể bám vào khăn và gây ngứa ở những vùng da khác.
- Sát trùng: Sau khi rửa sạch, bạn có thể thoa cồn (alcohol) lên vùng da bị ngứa để sát trùng và làm dịu da. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng cồn có thể làm khô da, vì vậy bạn nên sử dụng thêm kem dưỡng ẩm sau đó.
- Giặt quần áo: Giặt quần áo, giày dép và các vật dụng khác đã tiếp xúc với Urushiol bằng nước nóng và xà phòng. Nên giặt riêng để tránh lây lan Urushiol sang các quần áo khác.
- Dung môi (thận trọng): Một số dung môi như xăng, dầu hỏa, acetone hoặc amonia có thể giúp làm loãng Urushiol. Tuy nhiên, đây là những chất hóa học mạnh và có thể gây hại cho da. Chỉ nên sử dụng chúng khi không có các biện pháp khác và phải hết sức thận trọng. Nên dùng ngón tay thấm dung môi và chà nhẹ lên vết thương, sau đó rửa sạch lại bằng nước.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Trong hầu hết các trường hợp, ngứa cỏ sẽ tự khỏi sau vài ngày đến vài tuần. Tuy nhiên, bạn nên đi khám bác sĩ nếu:
- Vết ngứa lan rộng.
- Xuất hiện mụn nước hoặc sưng tấy.
- Bị sốt.
- Khó thở.
- Ngứa ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.
Bác sĩ có thể kê đơn thuốc bôi hoặc thuốc uống để giảm ngứa và viêm.
