Khả năng giải quyết vấn đề ở trẻ nhỏ: Phát triển từ những năm tháng đầu đời
1. Quan niệm sai lầm về khả năng giải quyết vấn đề của trẻ
- Quan niệm phổ biến: Nhiều người cho rằng trẻ em, đặc biệt là trẻ dưới 1 tuổi, chưa có khả năng xử lý và giải quyết vấn đề.
- Thực tế: Theo BS Thái Thanh Thủy (BV Nhi Đồng 2), trẻ đã bắt đầu hình thành khả năng này ngay từ những năm tháng đầu đời, thể hiện qua những hành động đơn giản nhất. Điều này trái ngược với quan niệm truyền thống.
2. Tầm quan trọng của khả năng giải quyết vấn đề
- Khả năng thích nghi và học hỏi: Khả năng giải quyết vấn đề là cách trẻ suy nghĩ và hành động để xử lý các tình huống trước mắt. Kỹ năng này không phải đến 3-4 tuổi mới hình thành, mà phát triển sớm hơn.
- Lợi ích lâu dài: Khả năng giải quyết vấn đề giúp trẻ dễ dàng tiếp thu, thích nghi với những thay đổi xung quanh. Đồng thời, nó còn đặt nền móng cho các kỹ năng quan trọng sau này như học hỏi, khám phá và xử lý tình huống một cách hiệu quả. Theo các nghiên cứu, trẻ có khả năng giải quyết vấn đề tốt thường có chỉ số IQ cao hơn (theo một nghiên cứu của Tạp chí Child Development).
3. Biểu hiện khả năng giải quyết vấn đề ở trẻ
- Giai đoạn sơ sinh:
- Phản xạ bản năng: Ngay từ những tháng đầu đời, trẻ đã thể hiện khả năng giải quyết vấn đề qua những hành động bản năng như khóc khi đói hoặc khó chịu để thể hiện nhu cầu.
- Tương tác với thế giới: Trẻ đưa mắt dõi theo các hình ảnh, màu sắc, và biết mỉm cười khi nhận ra khuôn mặt quen thuộc của mẹ (thường vào khoảng 3 tháng tuổi).
- Nhận biết: Trẻ bắt đầu phân biệt được người lạ và người quen khi được 7-8 tháng.
- 9 tháng tuổi:
- Phát triển nhận thức: Đến 9 tháng tuổi, trẻ thể hiện khả năng giải quyết vấn đề rõ rệt hơn thông qua khả năng ghi nhớ, tập trung và phát triển ngôn ngữ.
- Ví dụ thực tế: Một nghiên cứu đã sử dụng lục lạc và tấm vải để đánh giá khả năng này ở trẻ 9 tháng tuổi. Kết quả cho thấy, trẻ có khả năng giải quyết vấn đề tốt sẽ tìm cách kéo hoặc lật tấm vải để lấy lục lạc. Ngược lại, trẻ kém hơn có thể lúng túng và không biết làm thế nào để lấy lại món đồ chơi.
4. Cha mẹ nên làm gì để kích thích khả năng này?
- Quan sát và lắng nghe: Cha mẹ cần chú ý đến những biểu hiện, hành động dù là nhỏ nhất của trẻ.
- Tương tác và trò chuyện: Dành nhiều thời gian chơi, trò chuyện với trẻ để kích thích sự phát triển các kỹ năng.
- Kích thích phù hợp theo độ tuổi:
- 0-4 tháng:
- Tạo môi trường an toàn: Đảm bảo an toàn cho bé, đặt bé ở nơi có thể nhìn thấy mọi người và đồ vật xung quanh.
- Tự do khám phá: Đặt bé nằm ngửa để tay chân cử động thoải mái, khuyến khích bé tự khám phá cơ thể.
- 8-12 tháng:
- Sử dụng ngôn ngữ: Dùng lời nói để diễn tả khi chơi với bé.
- Tạo không gian riêng: Sắp xếp một góc chơi thoải mái, an toàn cho bé khám phá.
- Âm nhạc: Hát những bài hát quen thuộc để bé thích thú và nhún nhảy theo.
- 18-24 tháng:
- Khám phá thế giới: Tạo điều kiện cho trẻ tìm hiểu không gian xung quanh.
- Phát triển cảm xúc: Hướng dẫn trẻ cách quan tâm, an ủi người khác, ví dụ như khi thấy bạn khóc.
- 0-4 tháng:
- Chế độ dinh dưỡng: Đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý để hỗ trợ sự phát triển não bộ của trẻ, đặc biệt trong những giai đoạn quan trọng. Tham khảo ý kiến của các chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn uống phù hợp nhất cho bé.
Nguồn tham khảo: Bác sĩ Thái Thanh Thủy, Bệnh viện Nhi Đồng 2
