Thường những bệnh nhân không hiểu rõ các danh từ dùng trong y học, nên họ mô tả tình trạng bệnh của mình theo kiểu ngôn ngữ riêng của họ, do vậy người thầy thuốc cần phải làm rõ, đôi khi cần phải giảng giải tỷ mỹ mới hiểu được vấn đề mà người bệnh đang gặp phải.
Trong dân gian và trong y học cổ truyền người ta đã dùng một số cụm từ để chỉ tình trạng rối loạn cương dương vật như yếu sinh lý, liệt dương, bất lực hay nhược dương.... như vậy thì rất dể nhầm lẩn khi mô tả hay trao đổi
Người bệnh có thể lẫn lộn giữa rối loạn cương dương vật với vấn đề xuất tinh sớm hoặc suy giảm Libido hay vấn đề cực khoái.
Danh từ bất lực, liệt dương thường được dùng trong quá khứ bao hàm nhiều vấn đề của các khía cạnh tình dục có thể gây ngộ nhận vì thế trong Hội nghị National Institutes of Health Consensus Conference của Hoa Kỳ vào tháng 12 năm 1992 Người ta đề nghị goị nó là Rối loạn chức năng cương dương vật (Erectilte dysfunction) viết tắc ED
"ED là một tình trạng mà dương vật không cương lên được hoặc cương không đủ cứng để đưa vào âm đạo hay không giữ được tình trạng cương cho đến lúc kết thúc, do đó không làm thỏa mãn cho cả hai phiá"
Điều trị ED không phải là điều trị một nhu cầu khẩn cấp, ED không đe dọa đến sự sống, điều trị ED nhằm giải tỏa những ức chế về khả năng thỏa mãn tình dục cá nhân, điều trị ED là một nhu cầu hoàn toàn cá nhân, có hay không thì tùy theo quan niệm của mỗi người.
Để có một chẩn đoán chính xác, người ta khuyên nên thực hiện 5 bước khi khám bệnh nhân ED
• Bệnh sử tổng quát
• Bệnh sử về tình dục một cách chi tiết
• Những thay đổi về mặt tâm lý
• Khám bệnh
• Xét nghiệm
1. BÊNH SỬ TỔNG QUÁT
Mục đích để tìm ra nguyên nhân, các yếu tố, nguy cơ có thể kéo theo rối loại cương dương vật ví dụ như thuốc men đã dùng.
Các nguy cơ tổn thương về mạch máu như trong bệnh tiểu đường, bệnh cao HA thuốc lá, bệnh động mạch vành, rối loạn huyết động, tổn thương mạch máu ngoại biên ở những bệnh nhân có bất thường về chất béo trong máu.
Những yếu tố nguy cơ về thần kinh như rượu, bệnh tiểu đường, tổn thương thần kinh, chấn thương tủy sống, tai biến mạch máu não, thoái hóa thần kinh...
Bệnh sử tổng quát cũng phải xác định lại các chấn thương vùng xương mu có thể tạo ra các tổn thương mạch máu và thầnkinh. Đồng thời phải xem bệnh nhân có bệnh tâm thần hay không?
2. BÊNH SỬ TÌNH DỤC
Nên khai thác thêm bệnh sử tình dục ở người hôn phối, việc trao đổi này phải thật tế nhị và đôi khi phải thực hiện riêng biệt nhau, để tránh sự khó nói cho hai người, phải để bệnh nhân tự than phiền theo ngôn ngữ và sự hiểu biết cảm nhận của riêng họ, ví dụ tình trạng cương dương vật, các vấn đề có liên quan, sự xuất tinh, tình trạng cực khoái, sự giảm sút hay gia tăng ham muốn tình dục từ đó tìm hiểu thêm tình trạng thiếu năng tuyến sinh dục hay stress hoặc tình trạng lo âu. Cần lưu ý thêm là có đau khi cương dương vật hoặc hình thể dương vật không bình thường ví dụ trong bệnh peyronie’s và đôi khi cũng cần tìm hiểu về các động tác tình dục và các mối liên hệ giữa bệnh nhân và người hôn phối, ví dụ: quan hệ bất chính, quan hệ ngoài giá thú, quan hệ vô đạo đức...
Tất cả những dữ kiện thu thập được sẽ làm cho người thầy thuốc có một cái nhìn chuẩn xác hơn, đánh giá được một phần trong quyết định đưa ra một chẩn đoán ít sai phạm nhất.
3. ĐÁNH GIÁ NHỮNG THAY ĐỔI VỀ MẶT TÂM LÝ
Các yếu tố tâm lý như là sự lo lắng, phiền muộn, sức ép của môi trường, quan hệ tình dục của người bạn đời hiển nhiên có ảnh hưởng rõ ràng ảnh hưởng lên chức năng cương dương vật
Rối loạn cương dương vật (ED) có thể phối hợp giữa nhiều yếu tố: tâm lý, thần kinh, mạch máu, cấu trúc dương vật... Các yếu tố này có tác dụng qua lại tương tác lẫn nhau.
Trong bệnh ED nó có nhiều yếu tố ảnh hưởng lên nhau và một yếu tố nổi bật nhất thường là lý do để bệnh nhân đến với thầy thuốc.
Dương vật cương không đủ cứng, hoặc không giữ được sự cương cứng như lúc đầu làm thất bại khi giao hợp. Sự thất bại đó sẽ tạo ra một "sự kiện đáng nhớ". Sự kiện này nếu được lập lại nhiều lần thì sẽ tạo ra một stress thực sự. Và stress đó sẽ tạo ra sự lo lắng làm cho người bệnh thiếu tự tin dẫn đến cương dương vật không thể thực hiện được.
ED là một triệu chứng trong toàn bộ vấn đề suy nhược tình dục – một trong hai nguyên nhân căn bản của liệt dương là nguyên nhân tâm lý
Cương dương vật gồm 5 giai đoạn:
Giai doạn kích thích: các kích thích băng tư tưởng, giác quan hoặc từ va chạm, vuốt ve sẽ tác động trực tiếp lên trung tâm gây cương ở tủy sống làm khởi phát các bộ phận cương, giai đoạn này gần như hoàn toàn thuộc về Tâm Lý.
Giai đoạn cưong cứng, giai đoạn xuất tinh, giai đoạn xìu, và giai đoạn bất ứng hay thư giãn.
Có thể nói ED là một xung cảm của sự sợ hãi lo âu do người đàn ông cho rằng mình không thể cương dương vật lên được – Cương dương vật là trò chơi của sự tự tin – Nếu bạn nghĩ là mình làm được chuyện đó thì bạn sẽ làm được, ngược lại chỉ cần một tiếng động bất ngờ, một sự lo lắng về sự an toàn nơi chốn, hay một lo âu rằng mình không thể cương lên được hay gặp một lời chê bai của đối tượng, hoặc thiếu đáp ứng không nồng nhiệt của bạn tình thì sẽ làm triệt hạ ngay lập tức sự cương cứng.
Các nguyên nhân do bệnh tật hay tâm lý sẽ gây ra tình trạng rối loạn cương dương vật, và làm mất khả năng giao hợp một vài lần sẽ gây ra stress, Stress kéo dài sẽ làm rối loạn các chức năng sinh lý trong đó có chức năng cương dương vật thông qua các Hormone Stress hoặc do sự gia tăng lượng Prolactin. Stress sẽ làm cho tình trạng liệt dương càng ngày càng tồi tệ thêm và cuối cùng sẽ đưa đến bất lực hoàn toàn.
Ta phải đáng giá đúng mức tình trạng này
4. KHÁM BÊNH:
Tiến hành khám bệnh như một bệnh nhân bình thường nhưng cần chú ý: mạch ở bẹn và chi dưới, sờ nắn dương vật xem có "lục cục" không để khám phá ra các mảng của bệnh peyronie, kích thước đàn hồi của dịch hoàn, xem tình trạng của tiền liệt tuyến, sức co của cơ hậu môn, đánh giá cảm giác quanh vùng hậu môn phản xạ dương vật.
Đối với ED, sự hiểu biết cặn kẽ về bệnh sử nhất là bệnh sử tình dục rất quan trọng. Bốn cơ quan cần được đặc biệt chú y khi khám:
1. Bộ phận sinh dục ngoài: Xem xét hình thể, kích thước của dịch hoàn, đặc tính thứ cấp của sự phát triễn sinh dục, dương vật, hệ thống lông v. v.2. Hệ thống mạch máu, số đo huyết áp, tình trạng tim, mạch ở chi dưới.
3. Tuyến tiền liệt.
4. Hệ thống nội tiết
5. XÉT NGHIÊM LÂM SÀNG
Xét nghiệm thường qui:- Thử nước tiểu tổng quát, đường huyết
- Xét nghiệm tổng quát:
- Serum testosterone, sex hormone binding globulin, prolactin, creatinine, các thyroid hormone, lipid, các cholesterol....
Xét nghiệm đặt biệt:
- Doppler màu, X Q động mạch dương vật...
- Test cương dương vật ban đêm: Đây là một test giúp phân biệt nguyên nhân gây ra liệt dương là tâm lý hay do thực thể. Test được làm rất đơn giản bằng cách dán quanh dương vật một tờ giấy đục lỗ rất dễ rách, bệnh nhân sau khi thức dậy nếu thấy tờ giấy bị rách hay bung ra thì điều đó chứng tỏ trong đêm dương vật có cương to ra lúc ngủ, người ta cũng có thể chế ra các thiết bị rất nhạy để xem dương vật có cương lên trong khi ngủ hay không như các test NPT (Nocturnal penile tusmescence), Snap gause hay Regiscan Device