Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS): Nhận biết, kiểm soát và sống khỏe mỗi ngày
Bạn có cảm thấy tính khí thay đổi thất thường, ngực căng tức khó chịu, bụng thì cứ trương phình, lại còn thèm ăn đủ thứ? Mệt mỏi, dễ cáu gắt, thậm chí là buồn bã, chán nản? Nếu những triệu chứng này cứ lặp đi lặp lại vào những ngày trước kỳ kinh nguyệt, rất có thể bạn đang trải qua hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS). Đừng lo lắng, bạn không hề đơn độc! Theo thống kê, có đến hơn 75% phụ nữ trong độ tuổi sinh sản gặp phải tình trạng này. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về PMS, từ đó có những biện pháp kiểm soát và giảm nhẹ các triệu chứng, để bạn luôn cảm thấy khỏe khoắn và tự tin trong mọi khoảnh khắc.
Dấu hiệu và triệu chứng
Hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS) là một tập hợp các triệu chứng thể chất và tinh thần mà phụ nữ có thể gặp phải trong giai đoạn trước kỳ kinh nguyệt. Mức độ và loại triệu chứng có thể khác nhau ở mỗi người. Có khoảng 30-40% phụ nữ trải qua các triệu chứng ở mức độ nặng, ảnh hưởng đến công việc và cuộc sống hàng ngày. Trong một số trường hợp (khoảng 7%), các triệu chứng về tâm lý trở nên nghiêm trọng, dẫn đến rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt (PMDD).
Các triệu chứng phổ biến:
- Tăng cân (do ứ dịch): Cảm giác cơ thể nặng nề, phù nề.
- Chướng bụng: Bụng căng tức, khó chịu.
- Vú nhạy cảm, đau: Ngực căng tức, đau khi chạm vào.
- Căng thẳng, lo âu: Cảm thấy bồn chồn, lo lắng.
- Trầm cảm: Buồn bã, mất hứng thú với mọi thứ.
- Thay đổi tính khí, dễ cáu kỉnh, giận dữ: Dễ nổi nóng, bực bội.
- Thay đổi khẩu vị, thèm ăn: Thèm đồ ngọt, đồ ăn vặt.
- Đau khớp, đau cơ: Nhức mỏi cơ thể.
- Buồn nôn, nôn: Cảm giác khó chịu ở dạ dày.
- Nhức đầu: Đau đầu âm ỉ hoặc dữ dội.
- Khó tập trung: Mất tập trung, khó ghi nhớ.
- Mệt mỏi: Cảm thấy kiệt sức, thiếu năng lượng.
Mức độ ảnh hưởng và PMDD:
- Ảnh hưởng đến cuộc sống: Các triệu chứng PMS có thể gây ảnh hưởng đến công việc, học tập và các hoạt động xã hội.
- Rối loạn tâm thần tiền kinh nguyệt (PMDD): Một dạng nặng của PMS, gây ra các triệu chứng tâm lý nghiêm trọng như trầm cảm nặng, lo âu quá mức, dễ kích động, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống. Theo Mayo Clinic, PMDD cần được chẩn đoán và điều trị bởi chuyên gia y tế.
Nguyên nhân
Nguyên nhân chính xác gây ra PMS vẫn chưa được xác định rõ ràng. Tuy nhiên, có một số yếu tố được cho là có liên quan đến sự phát triển của hội chứng này:
- Thay đổi hormone: Sự dao động của hormone estrogen và progesterone trong chu kỳ kinh nguyệt có thể ảnh hưởng đến tâm trạng và thể chất của phụ nữ.
- Thay đổi hóa học trong não bộ (serotonin): Serotonin là một chất dẫn truyền thần kinh có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh tâm trạng. Sự thay đổi nồng độ serotonin có thể gây ra các triệu chứng như trầm cảm, lo âu, và thay đổi tính khí. Theo nghiên cứu trên PubMed, SSRIs (chất ức chế tái hấp thu serotonin chọn lọc) có thể giúp cải thiện các triệu chứng PMS.
- Stress: Căng thẳng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của PMS.
- Thiếu hụt vitamin và khoáng chất, chế độ ăn uống không hợp lý: Chế độ ăn uống thiếu cân bằng, thiếu vitamin và khoáng chất cũng có thể góp phần gây ra PMS. Ăn quá nhiều muối, caffeine, hoặc rượu có thể làm tăng các triệu chứng.
Điều trị
Việc điều trị PMS nhằm mục đích giảm nhẹ các triệu chứng và cải thiện chất lượng cuộc sống. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp điều trị khác nhau:
Sử dụng thuốc theo chỉ định của bác sĩ:
- Kháng viêm không steroid (NSAIDs): Như ibuprofen (Advil, Motrin) hoặc naproxen (Aleve), có thể giúp giảm đau bụng kinh, đau đầu, và đau cơ. Lưu ý: Sử dụng NSAIDs lâu dài có thể gây ra các vấn đề về dạ dày. Theo Medscape, nên sử dụng NSAIDs theo hướng dẫn của bác sĩ.
- Thuốc ngừa thai uống: Có thể giúp ổn định hormone và giảm các triệu chứng PMS.
- Thuốc chống trầm cảm (SSRIs): Có thể giúp cải thiện các triệu chứng tâm lý như trầm cảm, lo âu, và thay đổi tính khí. Theo JAMA Network, SSRIs có hiệu quả trong việc giảm các triệu chứng PMDD.
- Medroxyprogesterone acetate (Depo-Provera): Một loại thuốc tiêm có thể ngăn chặn rụng trứng và giảm các triệu chứng PMS nặng.
Điều trị PMDD:
- PMDD thường được điều trị bằng thuốc chống trầm cảm (SSRIs), liệu pháp tâm lý, và thay đổi lối sống.
Tự chăm sóc
Bên cạnh việc điều trị bằng thuốc, bạn có thể tự chăm sóc bản thân để giảm nhẹ các triệu chứng PMS:
Thay đổi chế độ ăn uống:
- Ăn nhiều bữa nhỏ: Thay vì ăn ba bữa lớn, hãy chia nhỏ thành nhiều bữa nhỏ trong ngày để giảm chướng bụng và đầy hơi.
- Hạn chế muối: Giảm lượng muối trong chế độ ăn uống để giảm tình trạng ứ nước.
- Chọn thực phẩm giàu carbohydrate và calcium: Ăn nhiều trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, và các sản phẩm từ sữa.
- Uống vitamin và khoáng chất: Bổ sung vitamin và khoáng chất, đặc biệt là calcium và magnesium.
- Tránh chất kích thích: Hạn chế caffeine và rượu.
Tập thể dục đều đặn:
- Tập thể dục thường xuyên có thể giúp cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng, và giảm các triệu chứng PMS. Theo khuyến cáo của American Heart Association, nên tập thể dục ít nhất 150 phút mỗi tuần.
Giảm stress:
- Ngủ đủ giấc: Ngủ đủ giấc giúp cơ thể phục hồi và giảm căng thẳng.
- Thư giãn: Tập các kỹ thuật thư giãn như yoga, thiền, hoặc hít thở sâu.
Ghi nhật ký triệu chứng:
- Ghi lại các triệu chứng của bạn trong một vài tháng để xác định các yếu tố kích hoạt và thời điểm các triệu chứng xảy ra. Điều này có thể giúp bạn lên kế hoạch đối phó với PMS.
Các thuốc bổ sung và thay thế
Một số loại thuốc bổ sung và thay thế có thể giúp giảm các triệu chứng PMS:
- Calcium: Có thể giúp giảm các triệu chứng thể chất và tâm lý của PMS. Theo nghiên cứu trên American Journal of Obstetrics and Gynecology, 1200mg calcium carbonate mỗi ngày có thể giúp giảm các triệu chứng PMS.
- Magnesium: Có thể giúp giảm tình trạng ứ nước, đau vú, và sưng phù.
- Vitamin E: Có thể giúp giảm các triệu chứng của PMS bằng cách điều hòa sản xuất prostaglandin.
- Thảo dược: Một số loại thảo dược như gừng, lá mâm xôi, trà bồ công anh, cây trinh nữ, và dầu anh thảo đêm có thể giúp giảm các triệu chứng PMS.
- Lưu ý: Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc hoặc liệu pháp bổ sung nào. Các thông tin trên chỉ mang tính chất tham khảo, không thay thế cho lời khuyên của chuyên gia y tế.
Hy vọng bài viết này đã cung cấp cho bạn những thông tin hữu ích về hội chứng tiền kinh nguyệt (PMS). Hãy lắng nghe cơ thể, thực hiện các biện pháp tự chăm sóc, và tìm kiếm sự hỗ trợ từ bác sĩ nếu cần thiết. Chúc bạn luôn khỏe mạnh và tự tin!
