Khô miệng: Đừng chủ quan!
Thiếu nước bọt là một vấn đề phổ biến, nhưng thường bị xem nhẹ. Đừng chủ quan, vì khô miệng có thể ảnh hưởng đến vị giác và sức khỏe răng miệng của bạn. Nguyên nhân thường gặp nhất là do tác dụng phụ của thuốc.
Tại sao nước bọt lại quan trọng?
Nước bọt đóng vai trò quan trọng trong nhiều chức năng của cơ thể, đặc biệt là trong khoang miệng:
- Hỗ trợ hoạt động hàng ngày: Nước bọt giúp bạn nói chuyện lưu loát và dễ dàng hơn. Thiếu nước bọt có thể khiến việc phát âm trở nên khó khăn.
- Bảo vệ răng miệng:
- Chống sâu răng: Nước bọt rửa trôi thức ăn thừa và mảng bám trên răng, giúp ngăn ngừa sự phát triển của vi khuẩn gây sâu răng.
- Làm sạch mảng bám: Nước bọt giúp loại bỏ các mảnh vụn thức ăn và vi khuẩn bám trên bề mặt răng.
- Trung hòa acid: Nước bọt có khả năng trung hòa acid trong miệng, giúp bảo vệ men răng khỏi bị ăn mòn.
- Hạn chế vi khuẩn: Nước bọt ức chế sự phát triển của vi khuẩn kỵ khí, là những vi khuẩn có thể gây hại cho men răng và dẫn đến nhiễm trùng răng miệng.
- Hỗ trợ tiêu hóa:
- Tăng cảm nhận vị giác: Nước bọt hòa tan các chất hóa học trong thức ăn, giúp bạn cảm nhận hương vị tốt hơn.
- Giúp nuốt dễ dàng: Nước bọt làm ẩm thức ăn, giúp bạn nuốt dễ dàng hơn.
- Chứa men tiêu hóa: Nước bọt chứa các enzyme giúp tiêu hóa một phần thức ăn ngay khi bạn nhai.
- Lượng nước bọt bình thường: Trung bình, một người lớn khỏe mạnh tiết ra khoảng 1,2 - 1,5 lít nước bọt mỗi ngày. Tình trạng khô miệng xảy ra khi lượng nước bọt tiết ra ít hơn mức bình thường, được gọi là “xerostomia”.
Nhận biết khô miệng (Xerostomia)
- Triệu chứng:
- Khô miệng, cảm giác khó chịu.
- Nước bọt đặc và dai hơn bình thường.
- Da vùng khóe miệng khô, nứt nẻ và đau.
- Khó thở.
- Khó nói, khó nuốt.
- Lưỡi có cảm giác nóng rát và khó chịu.
- Thay đổi trong cảm nhận mùi vị thức ăn.
- Tăng số lượng mảng bám trên răng.
Nguyên nhân gây khô miệng
- Tác dụng phụ của thuốc: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây khô miệng. Nhiều loại thuốc thông thường, kể cả thuốc không kê đơn (OTC), có thể gây tác dụng phụ này. Thường gặp là các thuốc:
- Thuốc chống trầm cảm.
- Thuốc kháng histamine (điều trị dị ứng).
- Thuốc hạ huyết áp.
- Thuốc điều trị tiêu chảy.
- Thuốc giãn cơ.
- Thuốc điều trị tiểu không tự chủ.
- Thuốc điều trị bệnh Parkinson.
- Các nguyên nhân khác:
- Hóa trị và xạ trị ung thư: Hóa trị có thể làm giảm sản xuất nước bọt. Xạ trị vào vùng đầu và cổ có thể gây tổn thương tuyến nước bọt.
- Tổn thương thần kinh: Tổn thương thần kinh vùng đầu cổ do chấn thương hoặc phẫu thuật có thể ảnh hưởng đến khả năng sản xuất nước bọt.
- Bệnh tự miễn: Hội chứng Sjogren là một bệnh tự miễn có thể gây khô miệng và khô mắt.
- Rối loạn nội tiết: Một số rối loạn nội tiết, như tiểu đường, có thể gây khô miệng.
- Bệnh Alzheimer: Bệnh Alzheimer có thể ảnh hưởng đến chức năng của tuyến nước bọt.
- Đột quỵ: Đột quỵ có thể gây tổn thương não, ảnh hưởng đến khả năng sản xuất nước bọt.
- Lo âu, trầm cảm: Các vấn đề về sức khỏe tâm thần như lo âu và trầm cảm có thể gây khô miệng.
- Hút thuốc, ngủ ngáy, thở miệng: Hút thuốc và nhai thuốc lá làm ảnh hưởng đến sự sản xuất nước bọt, gây khô miệng trầm trọng hơn. Ngủ ngáy hoặc hở miệng khi ngủ cũng góp phần gây khô miệng.
Giải pháp cho khô miệng
- Xác định nguyên nhân: Để điều trị hiệu quả, cần xác định nguyên nhân gây khô miệng. Bác sĩ sẽ hỏi về bệnh sử, các loại thuốc bạn đang dùng và có thể chỉ định siêu âm tuyến nước bọt để tìm nguyên nhân.
- Điều chỉnh thuốc: Nếu khô miệng là do tác dụng phụ của thuốc, bác sĩ có thể điều chỉnh liều lượng hoặc đổi sang một loại thuốc khác không gây khô miệng.
- Các biện pháp hỗ trợ:
- Ngậm kẹo cứng không đường: Ngậm kẹo cứng không đường có thể kích thích tuyến nước bọt sản xuất nước bọt. Tránh các loại kẹo có vị chanh vì acid có thể gây hại cho răng. Một số loại kẹo có bổ sung calcium và phospho cho răng.
- Thuốc kích thích tiết nước bọt: Bác sĩ có thể kê đơn các loại thuốc như pilocarpine (Salagen) để kích thích tuyến nước bọt sản xuất nước bọt.
- Đánh răng thường xuyên bằng kem có flo: Đánh răng thường xuyên giúp bảo vệ răng khỏi sâu răng.
- Uống nước thường xuyên: Uống nhiều nước giúp giữ ẩm cho miệng.
- Đổi thuốc OTC (nếu có thể): Nếu bạn đang dùng thuốc không kê đơn, hãy thử đổi sang loại khác nếu có thể.
- Thở bằng mũi: Tập thở bằng mũi thay vì thở bằng miệng để giảm tình trạng khô miệng.
- Dùng máy tạo ẩm: Sử dụng máy tạo ẩm trong phòng ngủ vào ban đêm để tăng độ ẩm không khí.
