Đau thắt lưng là tình trạng phổ biến do nhiều nguyên nhân như sai tư thế, vận động quá sức. Bệnh có thể cấp tính hoặc mạn tính. Điều trị bao gồm nghỉ ngơi, dùng thuốc, tập vật lý trị liệu, phẫu thuật (nếu cần). Phòng ngừa bằng cách giữ tư thế đúng trong sinh hoạt và lao động, đặc biệt quan trọng đối với người lớn tuổi.

Đau Thắt Lưng: Nguyên Nhân, Điều Trị và Phòng Ngừa

1. Đau Thắt Lưng Là Gì?

• Đau thắt lưng là tình trạng đau nhức ở vùng ngang lưng quần. Cơn đau có thể khu trú tại một điểm ở giữa cột sống hoặc lan rộng ra các điểm cạnh cột sống thắt lưng, ở cả hai bên đường giữa.
• Do vị trí đau gần thận, nhiều người dễ nhầm lẫn đau thắt lưng với đau thận. Tuy nhiên, cần phân biệt rõ để có phương pháp điều trị phù hợp.

2. Đau Thắt Lưng Cấp Tính

• Đau thắt lưng cấp tính thường xảy ra đột ngột, có thể xuất hiện từ từ hoặc dữ dội sau các hoạt động như khiêng, nhấc vật nặng trong tư thế cúi lưng hoặc các tư thế sai khác. Người bệnh có thể cảm thấy đau đến mức không thể đứng thẳng người lên được, phải đi lại lom khom.
• Nguyên nhân: * Khiêng vác vật nặng sai tư thế: Đây là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau thắt lưng cấp tính. Việc nâng vật nặng bằng lưng thay vì dùng lực của chân có thể gây áp lực lớn lên cột sống, dẫn đến tổn thương. * Ngồi lâu sai tư thế: Ngồi làm việc trong thời gian dài với tư thế không đúng, đặc biệt là khi không có sự hỗ trợ tốt cho lưng, có thể gây căng cơ và đau thắt lưng. * Vận động viên thể thao: Các môn thể thao đòi hỏi cúi lưng và xoay thân đột ngột (ví dụ: golf, tennis) có thể làm tăng nguy cơ đau thắt lưng. * Tập cơ lưng sai cách: Nhiều người, đặc biệt là người lớn tuổi, thường tập cơ lưng bằng cách nằm ngửa rồi ngồi bật dậy với chân duỗi thẳng và cố gắng chạm ngón chân. Bài tập này có thể gây áp lực lớn lên cột sống và dẫn đến đau thắt lưng.
• Triệu chứng: * Đau xuất hiện đột ngột, có thể từ từ hoặc dữ dội. * Khó khăn trong việc đứng thẳng hoặc di chuyển. * Cảm giác đau nhói hoặc căng cứng ở vùng lưng dưới. * Trong dân gian, tình trạng này thường được gọi là 'cúp xương sống', 'trẹo xương sống' hoặc 'lật sơ mi'.
• Tiến triển: * Trong nhiều trường hợp, đau thắt lưng cấp tính có thể tự khỏi sau vài ngày hoặc vài tuần với các biện pháp chăm sóc tại nhà. * Tuy nhiên, ở một số người (khoảng 10-50%), đau thắt lưng cấp tính có thể chuyển thành đau mạn tính, gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

3. Đau Thắt Lưng Mạn Tính

• Đau thắt lưng mạn tính là tình trạng đau kéo dài hơn 3 tháng. Bệnh có thể gây ra nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và ảnh hưởng đến khả năng làm việc.
• Đặc điểm: * Đau dai dẳng ở vùng thắt lưng, có thể âm ỉ hoặc dữ dội. * Đau tăng lên khi ngồi lâu, làm việc nặng hoặc thực hiện các động tác cúi lưng. * Đau có thể tái đi tái lại nhiều lần, xen kẽ giữa các giai đoạn cấp tính và mạn tính. * Kèm theo cảm giác mỏi cơ ở vùng cạnh cột sống thắt lưng hoặc lan xuống vùng mông. * Ảnh hưởng đến các hoạt động sinh hoạt hàng ngày như đi lại, đứng, ngồi, ngủ. * Đau thắt lưng mạn tính có thể là khởi đầu của đau thần kinh tọa, một tình trạng đau lan dọc theo dây thần kinh tọa từ lưng xuống chân. * Trong những trường hợp nghiêm trọng, đau có thể rất dữ dội, khiến người bệnh không thể đi lại bình thường, thậm chí phải bò lết.

4. Điều Trị Đau Thắt Lưng

• Điều trị bảo tồn: * Hơn 90% các trường hợp đau thắt lưng cấp tính có thể được điều trị hiệu quả bằng các biện pháp bảo tồn. * Nghỉ ngơi: * Đối với các trường hợp đau nhẹ, nên nằm nghỉ từ 1 đến 3 ngày. * Đối với các trường hợp đau nhiều, thời gian nghỉ ngơi có thể kéo dài từ 3 đến 7 ngày. * Thuốc men: * Sử dụng các loại thuốc giảm đau thông thường như paracetamol. * Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, naproxen. * Thuốc giãn cơ giúp giảm co thắt cơ. * Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định thuốc chống viêm corticosteroid để giảm đau và viêm.
• Can thiệp phẫu thuật: * Phẫu thuật chỉ được xem xét khi các biện pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả. * Việc phẫu thuật cần được thực hiện tại các bệnh viện có chuyên khoa phù hợp và đội ngũ bác sĩ có kinh nghiệm.
• Tập luyện phục hồi chức năng: * Tập luyện phục hồi chức năng đóng vai trò quan trọng trong việc điều trị đau thắt lưng, giúp bệnh nhân phục hồi khả năng vận động, tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện sự dẻo dai của cột sống. * Việc tập luyện cần được thực hiện càng sớm càng tốt sau khi cơn đau cấp tính đã giảm bớt. * Các bài tập chủ động giúp bệnh nhân lấy lại sự kiểm soát đối với cơ thể, giảm đau và ngăn ngừa tái phát. * Các bài tập tăng cường sức mạnh cơ bụng, cơ cạnh cột sống, cơ mông và cơ đùi giúp cố định vững cột sống thắt lưng, giảm áp lực lên các đốt sống và dây chằng.

5. Phòng Ngừa Đau Thắt Lưng

• Giữ tư thế đúng trong sinh hoạt và lao động: * Tư thế đúng là yếu tố quan trọng nhất trong việc phòng ngừa đau thắt lưng. Cần chú ý đến tư thế trong mọi hoạt động hàng ngày, từ nằm, ngồi, đứng, đi lại đến khi làm việc và chơi thể thao. * Khi nằm, nên chọn tư thế thoải mái, giữ cho cột sống thẳng hàng. * Khi ngồi, nên ngồi thẳng lưng, có tựa lưng, chân đặt trên sàn hoặc kê cao. * Khi đứng, giữ thẳng lưng, vai thả lỏng, không dồn trọng lượng lên một bên chân. * Khi nhấc vật nặng, nên cúi gối, giữ thẳng lưng và dùng lực của chân để nâng.
• Đặc biệt quan trọng khi lớn tuổi: * Khi tuổi tác tăng lên, cột sống trở nên kém linh hoạt và dễ bị tổn thương hơn. Do đó, người lớn tuổi cần đặc biệt chú ý đến tư thế và tránh các động tác quá sức. * Nên tránh các động tác cầu kỳ, mang tính kỹ thuật cao mà không thực sự cần thiết cho sức khỏe, vì chúng có thể gây ra tai nạn nguy hiểm.